SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Để phụ nữ có một thai kỳ khỏe mạnh

11/06/2025 09:05

Thai kỳ là một giai đoạn quan trọng trong cuộc đời của mỗi phụ nữ. Thời kỳ mang thai, cơ thể người phụ nữ có nhiều thay đổi. Cùng với đó, sức khỏe của thai phụ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thai nhi cũng như việc sinh đẻ, nuôi con bằng sữa mẹ và chăm sóc con sau này. Do đó, để có một thai kỳ khỏe mạnh, ngoài việc chăm sóc sức khỏe bản thân, người mẹ cũng cần lưu ý rất nhiều điều để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.

Một trong những vấn đề hết sức quan trọng trong quá trình mang thai là khám thai định kỳ. Theo bác sĩ CKII Trần Ngọc Thắng - Phó trưởng khoa Phụ trách khoa Phụ sản, Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, khám thai định kỳ không chỉ bảo vệ sức khỏe mẹ mà còn theo dõi chặt chẽ sự phát triển của thai nhi. Khám thai là cách hữu hiệu nhất để mẹ có thể nắm rõ sự phát triển và sức khỏe của thai nhi, can thiệp xử lý kịp thời những bất thường xảy ra trong thai kỳ. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, mỗi phụ nữ mang thai phải được quản lý thai và khám thai ít nhất 4 lần trong thai kỳ (1 lần trong 3 tháng đầu, 1 lần trong 3 tháng giữa, 2 lần trong 3 tháng cuối). Tuy nhiên, nếu đầy đủ hơn, với một thai kỳ bình thường mẹ cần khám thai định kỳ vào các mốc quan trọng như sau: Thứ nhất, khám thai trong 3 tháng đầu (tính từ ngày đầu kinh cuối đến 13 tuần 6 ngày). Lúc này, thai phụ cần đi khám lần đầu sau khi trễ kinh 2-3 tuần, khám lần 2 lúc thai 11 – 13 tuần 6 ngày để đo độ mờ da gáy. Mục đích của việc khám thai trong 3 tháng đầu nhằm để xác định có thai – tình trạng thai, xác định tuổi thai – tính ngày dự sinh và để đánh giá sức khoẻ của mẹ. Thứ hai là khám thai trong 3 tháng giữa (tính từ 14 đến 28 tuần 6 ngày). Thời điểm này, thai phụ nên 1 tháng khám 1 lần để theo dõi sự phát triển của thai nhằm phát hiện những bất thường của thai kỳ như đa ối, đa thai, nhau tiền đạo, tiền sản giật… Đồng thời thực hiện các xét nghiệm sàng lọc để tầm soát đái tháo đường thai kỳ; Triple test sàng lọc lệch bội thực hiện ở tuổi thai 14 – 21 tuần; tổng phân tích nước tiểu… Giai đoạn này, các bác sĩ sẽ khám, hội chẩn tiền sản cho các sản phụ có kết quả xét nghiệm sàng lọc thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc siêu âm thai có phát hiện bất thường cũng như hướng dẫn thai phụ về dinh dưỡng, vệ sinh, sinh hoạt, tái khám và chích ngừa uốn ván. Cuối cùng là khám thai trong 3 tháng cuối (tính từ 29 đến 40 tuần). Giai đoạn này, tuần 29 – 32 thai phụ sẽ khám 1 lần. Tuần 33 – 35 sẽ khám 2 tuần 1 lần và tuần 36 – 40 khám 1 tuần 1 lần để xác định ngôi thai, ước lượng cân nặng thai, khung chậu người mẹ, tiên lượng sinh thường hay sinh khó. Lúc này, các bác sĩ sẽ phân loại các thai kỳ nguy cơ cao và hướng dẫn sản phụ đếm cử động thai và lưu ý các triệu chứng như ra máu âm đạo, ra nước ối, đau bụng từng cơn, phù, đau đầu, chóng mặt…

Bác sĩ kiểm tra thai kỳ cho thai phụ. (ảnh: Quang Nhật)

Hiện nay, phụ nữ mang thai hầu hết đã được các cơ sở y tế quản lý thai nghén. Nhờ đó đã mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo quá trình mang thai và sinh con diễn ra an toàn, hiệu quả hơn. Hiểu rõ những lợi ích trong việc khám thai định kỳ, trong suốt hành trình mang thai và sinh con, cả 2 lần chị Phạm Thị Minh Huệ (trú tại xã Hòa Thắng, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đều không bỏ sót một buổi khám thai định kỳ nào. Chị Huệ cho biết: “Do mang thai khi đã 36 tuổi nên tôi đặc biệt chú ý đến việc khám thai định kỳ để theo dõi sự phát triển của em bé cũng như đảm bảo bản thân mình đủ sức khỏe để đồng hành cùng con. Nhờ các bác sĩ ở Trạm Y tế xã Hòa Thắng tư vấn nhiệt tình và thường xuyên nhắc nhở tôi mỗi khi tới lịch khám nên có muốn quên đi khám cũng khó, cũng nhờ thế mà cả 2 con của tôi đều ra đời rất khỏe mạnh”.

Không chỉ đi khám thai định kỳ mà chị Trần Thanh Hoa (trú tại phường Tân Lập, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) còn thực hiện các xét nghiệm tầm soát, sàng lọc trước sinh để có một thai kỳ khỏe mạnh. Theo chị Hoa, việc thực hiện các xét nghiệm tầm soát khi mang thai đã giúp chị phát hiện mình bị đái tháo đường thai kỳ, qua đó, các bác sĩ đã kịp thời hướng dẫn chị thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé trong suốt hành trình mang thai và sinh con. Qua đó, giúp hạn chế tối đa biến chứng cho cả mẹ và con.

Bác sĩ tư vấn cho thai phụ uống bổ sung viên sắt. (ảnh: Quang Nhật)

Cũng theo bác sĩ Thắng, khi mang thai, bên cạnh việc khám thai định kỳ, các thai phụ cần lưu ý chế độ dinh dưỡng, cách ăn uống của người phụ nữ khi mang thai rất quan trọng vì chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Mỗi người phụ nữ cần quan tâm tới khẩu phần ăn của mình lúc mang thai một cách khoa học để có một thai kỳ khỏe mạnh. Cụ thể, giai đoạn 3 tháng đầu là giai đoạn hình thành các cơ quan, tổ chức của thai nhi như tủy sống, não, tim, phổi, gan...nên cần tăng cường các thực phẩm giàu đạm như: trứng, sữa, thịt, đậu đỗ. Các thai phụ nên chia lượng thức ăn trong ngày thành nhiều bữa nhỏ để bớt cảm giác nghén nhằm đảm bảo đủ chất dinh dưỡng để thai nhi phát triển. Ngoài việc bổ sung đầy đủ dinh dưỡng trong chế độ ăn, bà mẹ cần uống bổ sung viên sắt-acid folic/ viên đa vi chất để phòng thiếu máu và giảm nguy cơ con bị dị tật. Lưu ý uống viên sắt – acid folic có thể gây ra một số tác dụng phụ như táo bón, buồn nôn nhưng không gây hại gì và thường mất đi sau vài tuần. Để giảm bớt cảm giác khó chịu do tác dụng phụ của thuốc, nên uống thuốc vào một giờ nhất định; Ăn thêm rau, quả và uống nhiều nước. Ở giai đoạn 3 tháng giữa, đây là giai đoạn thai phát triển nhanh vì vậy cần tăng cường đáp ứng năng lượng cho bà mẹ khi có thai. Khẩu phần ăn của người mẹ trong giai đoạn 3 tháng giữa nên tăng 250kcal/ngày (tương đương 1 bát cơm và thức ăn hợp lý). Đây là giai đoạn phát triển về khung xương, chiều cao của trẻ nên người mẹ chú ý ăn các thực phẩm giàu can xi, kẽm như: tôm, cua, trứng, sữa, thủy sản. Đảm bảo cung cấp đủ 1200mg Can-xi /ngày, vì thế ngoài chế độ ăn thông thường cần bổ sung thêm 6 đơn vị sữa/ngày. Đối với giai đoạn 3 tháng cuối, đây là giai đoạn thai nhi phát triển cân nặng nhanh nhất vì vậy người mẹ cần đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, đa dạng để đáp ứng nhu cầu của thai nhi. Khẩu phần ăn của người mẹ trong giai đoạn 3 tháng cuối nên tăng 450kcal/ngày (tương đương 2 bát cơm và thức ăn hợp lý). Tăng cường bổ sung đa dạng thực phẩm: ngoài cơm ăn đủ no, bữa ăn của bà mẹ cần bổ sung thêm chất đạm và chất béo giúp cho việc xây dựng và phát triển cơ thể của trẻ. Nên cố gắng sử dụng sữa và các chế phẩm của sữa sao cho đạt 6 đơn vị sữa/ ngày như ở 3 tháng giữa thai kỳ (tương đương 600mg canxi bao gồm: 2 miếng phô mai, 2 hộp sữa chua và 200ml sữa/ ngày). Bác sĩ Thắng đặc biệt lưu ý, các bà mẹ khi mang thai tuyệt đối không hút thuốc, uống rượu, chất kích thích, giảm ăn các loại gia vị như ớt, hạt tiêu, tỏi, hạn chế uống cà phê và các thức ăn chế biến công nghiệp trong thời gian mang thai và giảm ăn mặn đối với những người mẹ có phù, tăng huyết áp hoặc bị nhiễm độc thai nghén để tránh tai biến khi sinh. Cần nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái, hạn chế căng thẳng, lo âu. Vận động nhẹ nhàng, phù hợp, có thể tập thể dục yoga, thiền, đi bộ đều đặn 30 phút mỗi ngày (trừ khi có chỉ định khác của bác sĩ). Ngoài ra, việc dùng thuốc trong thời gian mang thai cần đặc biệt thận trọng và phải tuân thủ hướng dẫn của cán bộ y tế. “Hành trình mang thai và sinh con là một trải nghiệm thiêng liêng nhưng cũng đầy khó khăn, thử thách. Do đó, người phụ nữ cần chuẩn bị cho mình một cách toàn diện cả về thể chất, tinh thần và kiến thức để có thể vượt qua giai đoạn này một cách an toàn và thuận lợi. Bên cạnh việc khám thai định kỳ, thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý, khi mang thai, nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như ra máu âm đạo, đau bụng dữ dội hoặc chuột rút kéo dài, nôn ói nhiều mất kiểm soát (nghén nặng), sốt cao, ngứa vùng kín, dịch âm đạo có mùi, màu sắc bất thường, thay đổi cử động thai (thai cử động ít hoặc nhiều hơn bình thường), phù chân nghiêm trọng, tăng cân nhanh chóng hoặc ối vỡ… thì nên đến ngay cơ sở y tế để được các bác sĩ khám, chẩn đoán và can thiệp kịp thời”, bác sĩ Thắng khuyến cáo thêm.

Một thai kỳ khỏe mạnh không chỉ giúp mẹ bầu cảm thấy thoải mái mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của thai nhi. Bằng cách duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, khám thai định kỳ, vận động nhẹ nhàng và chăm sóc sức khỏe toàn diện, phụ nữ sẽ có thể vượt qua thai kỳ một cách khỏe mạnh và an toàn. Việc chú ý đến sức khỏe của bản thân và theo dõi các dấu hiệu bất thường sẽ giúp mẹ bầu giảm thiểu rủi ro và đón chào một em bé khỏe mạnh.

Mai Lê