SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Kiểm soát tốt bệnh gan nhiễm mỡ phòng biến chứng xơ gan, ung thư gan

01/08/2025 03:26

Gan là một cơ quan quan trọng có chức năng chuyển hóa chất béo, protein và carbohydrate. Khi lượng mỡ trong máu quá cao, gan không thể xử lý hết và bắt đầu tích trữ mỡ. Ban đầu, gan nhiễm mỡ có thể không gây ra triệu chứng gì đáng kể, nhưng nếu không được kiểm soát, nó có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan và thậm chí là ung thư gan.

Tại Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, mặc dù chưa có số liệu thống kê cụ thể về số bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ, tuy nhiên số bệnh nhân phát hiện mắc bệnh trong tổng lượt khám bệnh hàng ngày đông, chiếm từ 10-20%. Gan nhiễm mỡ không phải là bệnh lây truyền mà chủ yếu do chế độ ăn uống không lành mạnh, thói quen sinh hoạt thiếu khoa học như uống nhiều bia rượu, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, lười vận động…. Chế độ ăn uống không lành mạnh là một trong những thủ phạm chính gây ra gan nhiễm mỡ. Việc tiêu thụ quá nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa, cùng với lượng đường cao trong đồ uống có ga, bánh kẹo, sẽ làm quá tải gan. Thêm vào đó, thói quen uống rượu bia kéo dài sẽ làm tăng gánh nặng cho gan, gây tổn thương tế bào gan và thúc đẩy quá trình tích tụ mỡ. Thừa cân, béo phì cũng là yếu tố nguy cơ lớn, khi lượng mỡ thừa trong cơ thể không được đốt cháy sẽ dễ dàng tích tụ ở gan. Bên cạnh đó, những người bị thiếu chất dinh dưỡng, gầy, thiếu các vi chất cần thiết sẽ làm hoạt động chuyển hoá mỡ không hiệu quả và bị gan nhiễm mỡ.

Trường hợp chị H.T.B, 39 tuổi ở xã Ea Nuôl, tỉnh Đắk Lắk, trong một lần đi khám do bị viêm họng kéo dài, kèm tức ngực, khó thở tại Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, chị H.T.B được các bác sĩ Khoa khám cho làm các xét nghiệm cận lâm sàng, trong đó có xét nghiệm chức năng gan, thận, siêu âm thì phát hiện chị B bị gan nhiễm mỡ độ 1. Chị B cho hay: “Lúc nhận kết quả gan nhiễm mỡ độ 1, tôi khá bất ngờ và nghĩ bác sĩ chẩn đoán nhầm vì cơ thể tôi gầy, tôi lại ít ăn thịt và mỡ động vật thì làm sao lại bị gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên, sau khi nghe bác sĩ giải thích tôi mới biết người gầy vẫn có thể mắc bệnh”.

Kiểm tra sức khoẻ định kỳ để kiểm soát hoặc phòng bệnh gan nhiễm mỡ.

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Kim Chi, Khoa Khám – Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, nhưng khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể nhận thấy một số dấu hiệu, như: mệt mỏi kéo dài, uể oải, thiếu năng lượng ngay cả sau khi nghỉ ngơi đầy đủ. Điều này xảy ra do gan không thực hiện tốt chức năng chuyển hóa chất dinh dưỡng, cung cấp năng lượng cho cơ thể. Chán ăn, khó tiêu: mất cảm giác ngon miệng, đầy bụng, ợ hơi, ợ chua sau khi ăn. Có cơn đau âm ỉ ở vùng bụng trên bên phải, có thể tăng lên khi ăn uống hoặc vận động mạnh. Đây là dấu hiệu của gan bị viêm hoặc to. Khi gan bị tổn thương nặng người bệnh sẽ có biểu hiện vàng da, vàng mắt, ngứa da, ngứa dữ dội nhất là về đêm, sụt cân không rõ nguyên nhân, nước tiểu sậm màu, phân nhạt màu, phù chân….

Rất khó để chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ, đặc biệt là khi bệnh vẫn còn ở giai đoạn đầu, các bác sĩ sẽ khai thác tiền sử và kiểm tra các triệu chứng của người bệnh. Các phương pháp xét nghiệm có thể được thực hiện để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh: Xét nghiệm máu, xét nghiệm chức năng gan, xét nghiệm cholesterol và xét nghiệm đường huyết lúc đói; Siêu âm gan; Sinh thiết gan.

Bệnh gan nhiễm mỡ không phải do vi rút, vi khuẩn gây ra, chính vì thế nên bệnh không lây nhiễm. Người thân trong gia đình hoàn toàn có thể yên tâm chăm sóc người bệnh mà không sợ nguy cơ lây truyền. Khác với bệnh gan khác như: viêm gan B, C lây qua đường tình dục, lây qua đường từ mẹ sang con hoặc truyền máu, viêm gan A lây qua đường ăn uống...

Gan là bộ máy chuyển hoá lớn nhất của cơ thể nhưng cũng chính vì vậy mà gan rất nhạy cảm và dễ mắc bệnh. Chức năng gan sẽ bị ảnh hưởng nếu gan chứa quá nhiều mỡ. Các tác nhân có hại liên tục có mặt ở gan thì tổ chức xơ sẽ hình thành và gây nên bệnh xơ gan, lâu dần tiến triển thành ung thư gan.Vì vậy mỗi người cần có lối sống lành mạnh, ăn uống, sinh hoạt một cách khoa học để có một lá gan khỏe. Cụ thể, bác sĩ Chi khuyến cáo như sau: gan nhiễm mỡ có thể phòng ngừa được bằng cách tăng cường vận động cơ thể tùy theo tuổi tác, sức khỏe của mỗi người, như: đi bộ, đi xe đạp, bơi lội, chơi bóng bàn, cầu lông… ít nhất là 30 phút/ngày và ít nhất 5 ngày/tuần; Luôn giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ, kết hợp giữa làm việc và nghỉ ngơi một cách hợp lý; Xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế uống rượu, bia, các loại thức ăn nhiều đường, nhiều chất béo, đặc biệt là các loại nội tạng động vật. Nên tăng cường các loại rau quả tươi, nhiều protein và vitamin như: thịt nạc, đậu nành, đậu hà lan, cà chua, ớt vàng, rau cần tây, tỏi, chanh, cam, quýt, bưởi, táo chín…Nên dùng dầu thực vật thay mỡ trong chế biến thực phẩm, như dầu oliu, dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu lạc, dầu vừng. Đặc biệt, khi sử dụng thuốc cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự mua thuốc để điều trị bệnh. Quản lý tốt các bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu…Khi phát hiện bị gan nhiễm mỡ, người bệnh cần được khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh, kịp thời điều trị, đề phòng biến chứng. Đặc biệt là những người bị béo phì, người nghiện rượu, người bị tiểu đường tuýp 2 và những người bị suy dinh dưỡng thì việc khám sức khỏe định kỳ là vô cùng cần thiết. Nên tiêm phòng viêm gan A và viêm gan B. Viêm gan C chưa có vắc xin vì vậy nên có biện pháp phòng ngừa lây nhiễm và làm xét nghiệm kiểm tra định kỳ. Cần thận trọng khi sử dụng các loại thực phẩm chức năng, thuốc, thảo dược không rõ nguồn gốc./.

Bài: Mỹ Hạnh; ảnh: Bảo Trọng