SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Phòng ngừa uốn ván rốn sơ sinh bằng việc sinh con an toàn

11/08/2025 08:09

Uốn ván rốn sơ sinh là một căn bệnh nhiễm trùng cực kỳ nguy hiểm, diễn tiến nhanh và đe dọa trực tiếp đến tính mạng trẻ nhỏ. Tuy nhiên, hiện nay uốn ván rốn sơ sinh đã phòng ngừa được nhưng thực tế, uốn ván rốn sơ sinh vẫn còn xảy ra ở nhiều nơi do sản phụ tự sinh con tại nhà trong điều kiện không an toàn, thiếu vô khuẩn dẫn đến nhiều hệ lụy ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé.

Uốn ván rốn xảy ra khi vi khuẩn Clostridium tetani xâm nhập vào cơ thể trẻ qua cuống rốn. Vi khuẩn uốn ván có mặt ở khắp nơi trong môi trường, đặc biệt là trong đất và bụi bẩn. Khi cuống rốn bị cắt bằng dụng cụ không vô trùng, hoặc được chăm sóc sai cách, vi khuẩn sẽ dễ dàng tấn công, gây ra nhiễm trùng, co giật, cứng hàm, rối loạn hô hấp, ngừng thở và có thể dẫn đến tử vong chỉ trong vòng vài ngày.

Vừa qua, Bệnh viện Sản – Nhi tỉnh Đắk Lắk đã tiếp nhận cấp cứu, điều trị cho một trường hợp bệnh nhi mắc uốn ván rốn sơ sinh. Bệnh nhi là C.R.O.H.K (sinh ngày 3/8/2025, trú tại xã Phú Túc, tỉnh Gia Lai). Ngày 3/8, trẻ được mẹ tự sinh thường tại nhà. Đến 10 giờ sáng 04/8, trẻ có biểu hiện sốt, co giật, tím tái, thở mệt, bú kém nên được người nhà đưa vào Trung tâm Y tế Krông Pa và được chuyển lên Bệnh viện Sản - Nhi tỉnh Đắk Lắk. Tại Bệnh viện, trẻ được chẩn đoán: Suy hô hấp/ Nhiễm trùng sơ sinh/ theo dõi uốn ván rốn sơ sinh. Hiện bệnh nhi đang được điều trị tích cực kèm thở máy tại Khoa Sơ sinh và Hồi sức sơ sinh, Bệnh viên Sản – Nhi tỉnh Đắk Lắk.

Các thai phụ nên sinh con ở các cơ sở y tế để phòng uốn ván rốn sơ sinh cho trẻ.

Theo bác sĩ CKII Hoàng Ngọc Anh Tuấn - Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu Nhi và Nhi sơ sinh Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây uốn ván rốn là tự sinh con tại nhà trong điều kiện không đảm bảo vô khuẩn. Dụng cụ cắt rốn thô sơ, môi trường sinh không sạch, thiếu người hỗ trợ chuyên môn và thiếu khả năng chăm sóc sau sinh đúng cách… tất cả đều làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cho cả mẹ và bé. Khi mắc muốn ván rốn sơ sinh, khởi phát bệnh trẻ sẽ có biểu hiện khóc nhiều, kích thích, kích động, khó nuốt do cứng hàm, khó ngậm vú, đầu ngửa ra sau và sau 24 – 48 giờ bệnh sẽ chuyển qua giai đoạn toàn phát với các triệu chứng cứng hàm rõ, co cứng cơ chi, co cứng cơ bụng. Trên nền co cứng trẻ sẽ xuất hiện những cơn rung giật cứng. Co cứng tăng và lan tỏa có thể gây tư thế uốn cong người ở trẻ. Khi mắc bệnh, trẻ có thể bị rối loạn hô hấp dẫn đến ngừng thở, xanh tím do co thắt cơ hô hấp, cơ thanh quản gây ra. Ngoài ra trẻ sẽ bị mất nước, tăng hoặc giảm thân nhiệt, tăng huyết áp (do rối loạn thần kinh thực vật).

Cán bộ y tế hướng dẫn bà mẹ chăm sóc đúng cách cho trẻ tại nhà để phòng uốn ván rốn sơ sinh và các bệnh khác cho trẻ.

Cũng theo bác sĩ Anh Tuấn, để phòng ngừa uốn ván rốn ở trẻ sơ sinh, trước hết, sinh con tại cơ sở y tế là giải pháp an toàn và tối ưu nhất. Tại đây, sản phụ được theo dõi thai kỳ đầy đủ, được hỗ trợ sinh trong điều kiện vô khuẩn, với các trang thiết bị và đội ngũ chuyên môn sẵn sàng xử lý mọi tình huống bất thường. Đồng thời, việc tiêm chủng đầy đủ vắc xin uốn ván cho phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ là điều rất cần thiết. Trẻ sơ sinh không có miễn dịch bẩm sinh với uốn ván, nên cần được bảo vệ bằng miễn dịch từ mẹ (thông qua tiêm phòng) và tiếp tục tiêm chủng đúng lịch sau sinh. Trong một số trường hợp buộc phải sinh tại nhà, dụng cụ cắt rốn phải được tiệt trùng tuyệt đối, và nếu cắt rốn trong điều kiện không đảm bảo, trẻ cần được tiêm phòng huyết thanh SAT (1000–1500 UI) càng sớm càng tốt. Bên cạnh đó, cần xóa bỏ các tập quán sinh đẻ phản khoa học, như dùng mảnh chai, dao lam, lưỡi liềm để cắt rốn, hoặc bôi tro than, lá cây vào rốn trẻ… Đây đều là những hành vi gây nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng của trẻ.

Sinh con an toàn không chỉ là trách nhiệm của ngành Y tế, mà còn là ý thức và lựa chọn đúng đắn của mỗi thai phụ và gia đình. Uốn ván rốn sơ sinh có thể phòng ngừa hoàn toàn nếu người mẹ được tiêm phòng đầy đủ, sinh con tại cơ sở y tế và được hướng dẫn chăm sóc rốn đúng cách. Không thể để sự chủ quan hay thiếu hiểu biết trở thành nguyên nhân khiến trẻ mất đi cơ hội sống khỏe mạnh ngay từ giây phút đầu đời.

Bài: Mai Lê; ảnh: Quang Nhật