SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Điều trị dự phòng lây truyền từ mẹ sang con - giải pháp để phụ nữ nhiễm HIV sinh con khỏe mạnh

26/09/2025 09:12

Lây truyền từ mẹ sang con là một trong 3 đường lây nhiễm chính HIV, vì vậy, trước đây, nhiều phụ nữ không may nhiễm “căn bệnh thế kỷ” đã không thể thực hiện thiên chức làm mẹ. Tuy nhiên, với sự phát triển của nền y học, ngày nay, những phụ nữ nhiễm HIV hoàn toàn có thể mang thai, sinh con khỏe mạnh bình thường như tất cả những người mẹ khác nếu sớm được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Đây cũng là một trong những giải pháp quan trọng mà ngành y tế đã và đang nỗ lực nhằm giảm số lượng người nhiễm HIV trong cộng đồng.

HIV lây truyền từ người sang người qua 3 đường chính gồm: đường máu, quan hệ tình dục và từ mẹ sang con trong quá trình mang thai, sinh đẻ, cho con bú. Theo thống kê, cứ 100 bà mẹ mang thai nhiễm HIV sẽ sinh ra khoảng 30 đứa trẻ nhiễm HIV. Người mẹ nhiễm HIV có thể lây truyền cho con qua 3 giai đoạn sau:

Khi mang thai: HIV từ mẹ truyền qua nhau thai vào cơ thể thai nhi từ rất sớm, có thể ngay từ tuần thứ 8 của thai kỳ. Có khoảng 17 – 25% trẻ sơ sinh có khả năng lây nhiễm HIV ở giai đoạn này.

Khi sinh, HIV lây từ dịch và máu của mẹ nhiễm HIV vào cơ thể trẻ. Có khoảng 50 – 60% trẻ sơ sinh bị lây nhiễm HIV từ giai đoạn này.

Khi cho con bú, HIV có thể lây qua sữa mẹ hoặc các vết nứt, trầy xước ở núm vú mẹ sang cơ thể trẻ. Có khoảng 15 – 25% trẻ bị lây nhiễm HIV ở giai đoạn này. Do đó, phụ nữ nhiễm HIV được khuyến cáo nên sinh mổ, sinh thường và cho con uống sữa công thức hay là nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ đều tùy thuộc vào tải lượng vi rút và theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Bác sĩ đang tư vấn, điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Theo các bác sĩ chuyên khoa, tỉ lệ trẻ bị lây truyền HIV từ mẹ sẽ giảm đi rất nhiều, thậm chí xuống dưới 2 % nếu các bà mẹ chủ động, tích cực thực hiện sớm các biện pháp điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Việc tầm soát HIV được khuyến cáo cho tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ khi muốn có con, tuy nhiên, ở những phụ nữ có nguy cơ cao như gái mại dâm, người có nhiều bạn tình thì việc làm này càng cần thiết. Thuốc điều trị HIV (ARV) có tác dụng ngăn chặn sự phát triển và nhân lên của vi rút HIV. Càng ít vi rút trong cơ thể người mẹ thì càng giảm nguy cơ lây truyền sang con. Do đó, điều trị HIV càng sớm thì tỉ lệ trẻ sinh ra bình thường càng cao.

Bác sĩ chuyên khoa I Huỳnh Thị Hồng Sinh, khoa phòng chống HIV/AIDS Trung tâm Kiểm soát bệnh tật cho biết: “Hiện tại, phía Tây Đắk Lắk phát hiện 17 phụ nữ mang thai nhiễm HIV, trong đó có 16 ca đã sinh con, 16 ca sinh con rồi thì hầu như đã được uống thuốc điều trị ARV, có một số ca được uống thuốc trước khi mang thai, có trường phát hiện khi trong thời gian mang thai, có trường hợp phát hiện khi chuyển dạ, hầu hết những đứa trẻ sinh ra đều xét nghiệp PCR và đều âm tính, chứng tỏ thuốc ARV rất là tốt đối với phụ nữ mang thai”.

Chị P.T.T (26 tuổi) ở tỉnh Đắk Lắk vừa sinh con đầu lòng được hơn 6 tháng. Chị T. biết mình nhiễm HIV ở giai đoạn chuyển dạ, khi thực hiện các xét nghiệm thường quy trước sinh. Khi được các y, bác sĩ cho biết tình trạng bệnh của mình, chị T. vô cùng bất ngờ, sốc và hơn hết là lo cho đứa con trong bụng có thể nhiễm bệnh từ mẹ. May mắn là ngay sau sinh, cả 2 mẹ con đã được điều trị bằng thuốc kháng vi rút ARV, sau hơn 1 tháng, kết quả xét nghiệm cho thấy em bé vẫn khỏe mạnh bình thường, không bị lây bệnh từ mẹ. Đây có thể xem là điều may mắn nhất đối với gia đình chị.

“Em cảm thấy con em không phải điều trị là một điều may mắn, vì việc uống thuốc hằng ngày khá vất vả, em bé còn quá nhỏ, con em đã được uống thuốc phơi nhiễm ngay từ đầu em bé không cần phải điều trị thật sự may mắn. Em mong mọi người khi có bệnh có thể mạnh mẽ, chấp nhận điều trị vì thuốc không có tác dụng phụ. Thứ hai là giúp mình có một đứa con thì rất ý nghĩa với cuộc sống của mình. Em bé chắc chắn khỏe mạnh nếu như mọi người chấp nhận điều trị theo bác sĩ”, chị P.T.T chia sẻ.

Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, từ đầu năm 2025 đến nay, Trung tâm đã tổ chức truyền thông trực tiếp, tư vấn tại cộng đồng về phòng chống HIV/AIDS cho gần 2.5 triệu lượt người; tư vấn, xét nghiệm HIV cho hơn 30.000 phụ nữ mang thai, phát hiện và điều trị ARV cho 20 bà mẹ 19/20 trường hợp được điều trị phơi nhiễm cho trẻ ngay sau sinh. Kết quả xét nghiệm lại sau điều trị dự phòng phơi nhiễm, 100% các bé đều khỏe mạnh, âm tính với HIV. Nhờ đẩy mạnh công tác truyền thông, tư vấn, nhận thức của cộng đồng nói chung và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ nói riêng về lợi ích của việc xét nghiệm sớm, điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con đã nâng lên. Bên cạnh đó, các dịch vụ xét nghiệm, tư vấn được thực hiện ở tất cả các Trung tâm Y tế khu vực, giúp người dân dễ dàng tiếp cận. Hiện thuốc điều trị kháng vi rú ARV đã được bảo hiểm y tế chi trả, giảm áp lực về kinh phí điều trị cho người bệnh. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn là sự mặc cảm của người nhiễm.

Bác sĩ chuyên khoa I Huỳnh Thị Hồng Sinh, khoa phòng chống HIV/AIDS Trung tâm Kiểm soát bệnh tật cho biết: “ Thường là những phụ nữ trẻ trong độ tuổi sinh đẻ, giới trẻ khi họ phát hiện mang thai họ không đi khám thai định kì, rồi không phát hiện sớm mình bị nhiễm HIV, để được điều trị ARV sớm cho đến khi sinh thì cũng đã muộn”.

Làm mẹ là thiên chức thiêng liêng nhất của phụ nữ, do đó, những người không may nhiễm HIV không nên bi quan, buông xuôi mà cần chủ động tìm đến các cơ sở y tế chuyên khoa để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ. Nếu tuân thủ việc điều trị, phụ nữ nhiễm HIV hoàn toàn có thể sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh, phát triển cả thể chất lẫn tinh thần như tất cả những đứa trẻ bình thường khác./.

Bài: Trần Lan; ảnh : Đình Thi