SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Nỗ lực cho hành trình làm mẹ an toàn ở Đắk Lắk

06/10/2025 03:46

Trong những năm gần đây, tỉnh Đắk Lắk đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Tuy nhiên, với gần 30% phụ nữ mang thai sinh sống tại khu vực vùng sâu, vùng xa nơi điều kiện đi lại và dịch vụ y tế còn nhiều hạn chế thì công tác “làm mẹ an toàn” vẫn đang đối mặt với không ít thách thức.

Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Đắk Lắk, tỷ lệ sinh con ở tuổi vị thành niên ở mức cao và đáng báo động có xu hướng gia tăng, từ 3,6% năm 2024 dự kiến lên 4,1% vào năm 2025. Tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vẫn còn tồn tại ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), Đáng chú ý, tại các địa bàn khó khăn, tỷ lệ trẻ sơ sinh có cân nặng thấp (dưới 2500g) vẫn còn cao ở mức 5,25%. Đồng thời, thói quen sinh con tại nhà vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có 111 trường hợp sinh con ngoài cơ sở y tế… Những thực trạng này tạo ra những nguy cơ về sức khỏe của bà mẹ và trẻ em.

Bà mẹ đến khám thai tại trạm y tế Krông Kmar.

Bác sĩ Đoàn Thị Hồng Nhung, Trưởng khoa Sức khỏe sinh sản – CDC Đắk Lắk cho biết: so với trước đây, công tác chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ mang thai đã có những chuyển biến rất tích cực. Đáng chú ý nhất là tỷ lệ quản lý thai nghén đã đạt và duy trì ở mức cao, lên tới 91,9%. Con số này cho thấy hệ thống y tế đã triển khai hiệu quả các chương trình tiếp cận và khuyến khích phụ nữ mang thai đăng ký quản lý thai nghén sớm. Nhờ đó, các nguy cơ cho cả mẹ và thai nhi được phát hiện và can thiệp kịp thời hơn. Bên cạnh đó, tỷ lệ sinh con tại cơ sở y tế cũng được duy trì ổn định. Điều này là kết quả trực tiếp từ những nỗ lực không ngừng trong công tác tuyên truyền và các hoạt động chăm sóc sức khỏe được triển khai rộng khắp trên toàn tỉnh. Tuy nhiên, bác sĩ Nhung cũng cho biết thêm, ở một số vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tình trạng phụ nữ khám thai không đủ số lần theo quy định và việc sinh con tại nhà vẫn còn tồn tại. Thực tế này cho thấy nỗ lực trong công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em vẫn cần phải được đẩy mạnh hơn nữa trong thời gian tới.

Buổi nói chuyện chuyên đề về làm mẹ an toàn ở Phường Buôn Ma Thuột.

Hành trình làm mẹ an toàn của phụ nữ ở các vùng sâu, vùng xa của tỉnh Đắk Lắk đang phải đối mặt với nhiều rào cản, từ địa lý cách trở, điều kiện kinh tế khó khăn đến những định kiến văn hóa, phong tục tập quán đã ăn sâu qua nhiều thế hệ. Trước hết, trở ngại về địa lý và hạ tầng y tế là thách thức hữu hình nhất. Nhiều xã nằm cách xa trung tâm huyện, đường sá đi lại hiểm trở, đặc biệt vào mùa mưa, khiến việc đi khám thai định kỳ trở thành một hành trình gian nan. Bên cạnh đó, gánh nặng kinh tế và rào cản thông tin là những yếu tố khiến họ càng khó tiếp cận dịch vụ y tế an toàn. Đối với các hộ gia đình nghèo, chi phí đi lại, ăn ở mỗi lần khám thai hay sinh nở là một khoản đáng kể, buộc không ít sản phụ phải lựa chọn sinh con tại nhà, nơi thiếu điều kiện an toàn và hỗ trợ y tế. Mặt khác, sự bất đồng ngôn ngữ khiến nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số e ngại giao tiếp với cán bộ y tế, dẫn đến việc hiểu sai hoặc không dám hỏi về các hướng dẫn quan trọng trong chăm sóc thai kỳ. Ngoài ra, những tập tục và định kiến xã hội vẫn là rào cản khó vượt qua của người dân nơi đây. Ở nhiều buôn làng, phong tục sinh con tại nhà với sự hỗ trợ của người thân hoặc bà đỡ vẫn phổ biến. Quyền tự quyết của người phụ nữ trong việc chăm sóc sức khỏe thai sản còn bị giới hạn; nhiều trường hợp vẫn phải phụ thuộc vào ý kiến của chồng hoặc gia đình. Tình trạng tảo hôn và mang thai sớm càng khiến các bà mẹ trẻ thiếu hụt kiến thức, kỹ năng và sự chuẩn bị cần thiết cho một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh.

Buổi truyền thông trực tiếp về chăm sóc trẻ sau tiêm chủng.

Tại xã Ea Súp, hành trình đi khám thai của chị H’Linh là một cuộc vật lộn với quãng đường đất hơn 30 km, đặc biệt gian nan vào mùa mưa. Để đến được cơ sở y tế gần nhất, vợ chồng chị phải bắt đầu từ 5 giờ sáng, trời mưa, đường trơn rất dễ bị trượt ngã hay xe hỏng giữa đường. Tuy nhiên, động lực để chị H’Linh vượt qua tất cả đến từ một nỗi ám ảnh là cái chết vì băng huyết của người hàng xóm do sinh con tại nhà vài năm trước. Đối với chị, sự hiện diện và những lời dặn dò của bác sĩ là sự đảm bảo quý giá nhất. Chuyến đi khám thai giờ đây không còn là gánh nặng, mà là hành trình đi tìm sự an toàn cho mẹ và bé, sự an tâm cho cả gia đình. Còn ở tuyến đầu, đội ngũ y tế cơ sở đang gánh vác trách nhiệm lớn. Bác sĩ H’Loan Niê – Trưởng Trạm Y tế Krông Kmar (xã Krông Bông), cho biết: cán bộ tại đây thường xuyên phải xử trí cấp cứu ban đầu cho thai phụ trước khi chuyển lên tuyến trên. Có ca phải gọi xe cấp cứu giữa đêm, có ca sản phụ chuyển dạ ngay tại trạm. Nhân lực mỏng, chỉ 1–2 cán bộ có thể trực tiếp đỡ đẻ, nhưng nhờ tập huấn và sự hỗ trợ y tế từ tuyến trên, chúng tôi tự tin hơn trong việc phát hiện và xử trí sớm các nguy cơ.

Bác sĩ Đoàn Thị Hồng Nhung, Trưởng khoa Sức khỏe sinh sản – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, khuyến cáo rằng để đảm bảo một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh, phụ nữ mang thai cần được quản lý thai nghén chặt chẽ, khám thai định kỳ tối thiểu bốn lần trong suốt thai kỳ (lần 1 trong ba tháng đầu, lần 2 ở ba tháng giữa và hai lần cuối trong ba tháng cuối) tại cơ sở y tế nhằm theo dõi sự phát triển của thai nhi, phát hiện sớm các nguy cơ và bệnh lý. Đồng thời, cần tiêm phòng đầy đủ, đặc biệt là vắc xin uốn ván đủ liều, và cam kết sinh con tại cơ sở y tế có đủ điều kiện để được can thiệp kịp thời khi xảy ra tai biến sản khoa. Bên cạnh đó, phụ nữ mang thai cần duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, ăn đủ bốn nhóm chất, bổ sung viên sắt và axit folic theo hướng dẫn của bác sĩ, nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc nặng, thức khuya và tuyệt đối không sử dụng thuốc lá, rượu, bia hay các chất kích thích khác. Đặc biệt, thai phụ cần nhận biết sớm các dấu hiệu nguy hiểm như ra máu, rỉ ối khi chưa đến ngày sinh, đau bụng dữ dội, phù toàn thân, sốt cao, đau đầu, chóng mặt bất thường hoặc thai cử động yếu để đến ngay cơ sở y tế kịp thời.

Việc tuân thủ đúng lịch khám thai, tiêm chủng đầy đủ và thực hiện hướng dẫn của cán bộ y tế không chỉ giúp bảo đảm an toàn cho mẹ và bé mà còn góp phần giảm đáng kể các tai biến sản khoa, hướng tới mục tiêu làm mẹ an toàn cho mọi phụ nữ, đặc biệt là ở vùng khó khăn. Hành trình ấy tuy còn nhiều gian nan, nhưng với sự đồng hành của ngành y tế, chính quyền địa phương và sự chủ động của mỗi gia đình, phụ nữ Đắk Lắk hoàn toàn có thể được chăm sóc, sinh nở an toàn và hạnh phúc ngay trên chính quê hương mình, bác sĩ Hồng Nhung nhấn mạnh.

Thu Phượng