SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Chăm sóc đời sống tinh thần để khỏe mạnh từ bên trong

10/10/2025 03:20

Trong nhịp sống hiện đại, sức khỏe tâm thần (SKTT) ngày càng được quan tâm như một yếu tố quan trọng của chất lượng sống. Cùng với áp lực công việc, học tập và sự phát triển nhanh của công nghệ, nhiều người phải đối mặt với căng thẳng, lo âu và mệt mỏi kéo dài gây ảnh hưởng đến SKTT. Việc chăm sóc SKTT vì thế cần được nhìn nhận như một phần thiết yếu của đời sống, không kém gì chăm sóc thể chất.

SKTT không đơn thuần là việc không mắc các rối loạn tâm lý. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đó là trạng thái mà con người nhận thức được năng lực của bản thân, có thể đối phó với những căng thẳng bình thường trong cuộc sống, làm việc hiệu quả và đóng góp tích cực cho cộng đồng. Một tinh thần khỏe mạnh là nền tảng cho sự sáng tạo, năng lượng và khả năng kết nối xã hội. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Bé – Trưởng khoa Điều trị Nữ Bệnh viện Tâm thần tỉnh Đắk Lắk, trong bối cảnh xã hội hiện đại, vai trò của SKTT ngày càng quan trọng, không thua kém gì sức khỏe thể chất. Khi một người thường xuyên lo âu, mất ngủ, căng thẳng kéo dài hoặc trầm cảm, chất lượng sống sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả công việc, học tập và các mối quan hệ. Điều đáng lo ngại là hiện nay SKTT vẫn chưa được nhìn nhận đúng mức. Nhiều người có dấu hiệu bất ổn tâm lý vẫn chọn cách im lặng, âm thầm chịu đựng vì sợ bị kỳ thị, dẫn đến việc điều trị muộn khiến quá trình điều trị khó khăn hơn. Việc hiểu đúng, quan tâm sớm và không kỳ thị chính là cách thiết thực nhất để cùng nhau bảo vệ SKTT.

Bác sĩ Nguyễn Thị Bé lắng nghe và đồng hành cùng bệnh nhân trong hành trình hồi phục sức khỏe tinh thần.

Do áp lực công việc, anh T.V.H. (35 tuổi, trú tại phường Tân Lợi, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, chán nản và mất ngủ kéo dài. Ban đầu, anh nghĩ đó chỉ là do căng thẳng tạm thời, nhưng sau nhiều tháng, tình trạng này ngày càng nặng hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất công việc và sinh hoạt hằng ngày. “Tôi bắt đầu cáu gắt, dễ nổi nóng và không muốn gặp ai. Mãi đến khi được người thân khuyên đi khám, tôi mới biết mình đang có dấu hiệu trầm cảm nhẹ,” anh H. chia sẻ. Sau khi được tư vấn và điều trị tâm lý kết hợp điều chỉnh lối sống, sức khỏe tinh thần của anh đã dần ổn định hơn.

Chung hoàn cảnh với anh H., chị N.T.T (28 tuổi, nhân viên văn phòng tại TP. Buôn Ma Thuột) cho biết chị từng trải qua giai đoạn khủng hoảng tinh thần do áp lực công việc và cuộc sống cá nhân. “Thời gian đó, tôi thường xuyên mất ngủ, cảm thấy chán nản, không muốn giao tiếp với ai. Tôi nghĩ mình chỉ đang mệt mỏi, nhưng thực ra là đang kiệt sức về tinh thần,” chị Trang chia sẻ. Sau khi được bạn bè khuyên tìm đến bác sĩ, chị bắt đầu hiểu rõ hơn về nguyên nhân khiến mình căng thẳng. “Tôi học cách lắng nghe bản thân, tập thể dục nhẹ, hạn chế mạng xã hội và sắp xếp lại thời gian nghỉ ngơi. Khi cho phép mình chậm lại, tôi thấy mọi thứ dần tốt hơn,” chị nói thêm.

Chăm sóc sức khỏe tâm thần không chỉ là điều trị, mà còn là sự thấu cảm và đồng hành.

Không chỉ người làm việc văn phòng, áp lực tâm lý còn phổ biến ở giới trẻ. Em P.M.Q (sinh viên năm hai, Trường Đại học Tây Nguyên) cho rằng nhiều bạn trẻ hiện nay đang chịu sức ép vô hình từ thành tích học tập, ngoại hình và kỳ vọng của gia đình. “Nhiều người sợ bị cho là yếu đuối nếu thừa nhận mình đang gặp vấn đề tâm lý. Vì vậy, họ chọn cách im lặng hoặc tự chịu đựng, trong khi việc chia sẻ hay tìm đến chuyên gia có thể giúp giải tỏa rất nhiều. Do áp lực học tập, bạn bè của em cũng có không ít người rơi vào trạng thái căng thẳng, mất ngủ hoặc lo âu kéo dài. Có người chỉ cần điểm thi thấp hơn kỳ vọng là thấy thất vọng, tự trách bản thân. Một số bạn lại chịu áp lực từ gia đình, phải học ngành không yêu thích, dẫn đến chán nản và mất động lực… Do đó, em nghĩ việc chú trọng đến việc tăng cường thêm các hoạt động tư vấn tâm lý hoặc các buổi chia sẻ sẽ giúp các bạn vượt qua các vấn đề đang gặp phải về mặt tinh thần” Q. bày tỏ.

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Bé – Trưởng khoa Điều trị Nữ Bệnh viện Tâm thần tỉnh Đắk Lắk, hiện nay, nhiều rối loạn tâm thần đang gia tăng đáng kể trong cộng đồng, đặc biệt ở nhóm người trẻ tuổi, đòi hỏi sự quan tâm nghiêm túc. Các rối loạn phổ biến bao gồm: Rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn cảm xúc, rối loạn stress sau sang chấn… Thực tế cho thấy, trong xã hội hiện đại SKTT đang chịu ảnh hưởng nặng nề do nhiều yếu tố như nhịp sống nhanh, áp lực công việc, học tập, tài chính và sự thay đổi các mối quan hệ. Đặc biệt, sau đại dịch COVID-19, tỷ lệ người gặp các vấn đề về SKTT đã gia tăng rõ rệt. Cần hiểu rằng SKTT không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân, mà còn tác động trực tiếp đến năng suất lao động và sự ổn định cộng đồng. Do đó, việc nhận diện sớm các dấu hiệu bất ổn và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ là vô cùng quan trọng để bảo vệ bản thân và người thân trong cuộc sống nhiều biến động này. Bác sĩ Bé cho biết: Để duy trì sức khỏe tâm thần, trước hết cần bắt đầu từ những thói quen đơn giản. Giấc ngủ đủ và chất lượng giúp cơ thể phục hồi, giảm căng thẳng và ổn định cảm xúc. Một chế độ ăn cân bằng, nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế đường và chất kích thích góp phần duy trì sự ổn định cho hệ thần kinh. Hoạt động thể chất đều đặn như đi bộ, đạp xe, tập yoga hay bơi lội sẽ giúp cơ thể tiết ra endorphin, hormone tạo cảm giác hạnh phúc, cải thiện tâm trạng rõ rệt. Bên cạnh thể chất, việc quản lý cảm xúc và căng thẳng cũng đóng vai trò quan trọng. Học cách nhận diện cảm xúc, chia sẻ với người thân hoặc bạn bè, thực hành thiền, hít thở sâu hay viết nhật ký là những phương pháp giúp con người cân bằng nội tâm. Không nên kìm nén hay phủ nhận cảm xúc tiêu cực, mà cần học cách chấp nhận và xử lý chúng lành mạnh. Khi áp lực vượt quá khả năng chịu đựng, việc tìm đến chuyên gia tâm lý hay bác sĩ tâm thần là điều nên làm, không phải biểu hiện của sự yếu đuối. Một yếu tố khác góp phần củng cố sức khỏe tinh thần là các mối quan hệ xã hội tích cực. Con người không thể sống tách biệt. Việc duy trì giao tiếp, chia sẻ và lắng nghe giúp mỗi người cảm thấy được thấu hiểu và kết nối. Trong thời đại số, khi sự cô đơn ngày càng phổ biến, việc gặp gỡ trực tiếp, trò chuyện và dành thời gian cho gia đình, bạn bè càng trở nên quan trọng. Cuối cùng, thái độ sống biết ơn và hướng đến điều tích cực là liều “vitamin tinh thần” hữu hiệu. Mỗi ngày, chỉ cần ghi nhớ vài điều nhỏ bé khiến ta thấy hạnh phúc như bữa cơm ấm cúng, một lời khen, hay buổi sáng có nắng… cũng đủ giúp tâm trí trở nên nhẹ nhõm hơn. Chính sự biết ơn giúp con người nhìn nhận cuộc sống tích cực và bền vững hơn trước những thử thách.

Hiện nay, không ít người gặp vấn đề tâm lý nhưng vẫn chọn cách im lặng vì nhiều rào cản khác nhau. Trước hết là định kiến và sự kỳ thị xã hội khiến họ sợ bị đánh giá, ngại chia sẻ. Bên cạnh đó, việc thiếu kiến thức cơ bản về sức SKTT khiến nhiều người không nhận ra mình đang có vấn đề, hoặc nhầm lẫn với căng thẳng tạm thời. Ngoài ra, lo ngại về chi phí, thời gian và sự thiếu tin tưởng vào hiệu quả điều trị cũng là những nguyên nhân phổ biến khiến người bệnh chậm tìm kiếm sự giúp đỡ. Để hỗ trợ hiệu quả, điều quan trọng là nhận diện sớm các dấu hiệu bất ổn như cảm xúc thay đổi kéo dài, mất ngủ, lo âu hoặc hành vi khác thường. Khi phát hiện, người thân và bạn bè nên khuyến khích họ tìm đến sự hỗ trợ từ bác sĩ chuyên khoa tâm thần, chuyên gia tâm lý hoặc các trung tâm tư vấn uy tín. Việc can thiệp sớm không chỉ giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn mà còn giảm thiểu nguy cơ xảy ra các hậu quả nghiêm trọng, như rối loạn nặng hơn hoặc hành vi tự làm hại bản thân. Để thay đổi thực trạng này đòi hỏi sự chung tay của cả cộng đồng. Gia đình và bạn bè cần trở thành điểm tựa an toàn, không phán xét, biết lắng nghe và khuyến khích người gặp khó khăn tâm lý đi khám. Xã hội cần đẩy mạnh truyền thông và giáo dục SKTT trong trường học, cơ quan, doanh nghiệp nhằm nâng cao nhận thức và giảm kỳ thị. Về phía ngành y tế, việc mở rộng mạng lưới chăm sóc, đa dạng hóa dịch vụ và tăng khả năng tiếp cận ở tuyến cơ sở – đặc biệt với người trẻ và nhóm yếu thế – là yêu cầu cấp thiết. Chỉ khi những rào cản này được tháo gỡ, người gặp khó khăn tâm lý mới có thể tiếp cận sự hỗ trợ kịp thời, giúp họ phục hồi sức khỏe tinh thần, lấy lại cân bằng và tiếp tục cuộc sống một cách tích cực hơn.

Có thể thấy SKTT là nền tảng của hạnh phúc và thành công. Một cơ thể khỏe mạnh cần một tâm hồn an yên. Chăm sóc đời sống tinh thần không phải là xu hướng, mà là nhu cầu căn bản để con người sống cân bằng, hạnh phúc và có ý nghĩa hơn trong xã hội hiện đại. Do đó, mỗi người cần chủ động quan tâm đến SKTT của bản thân, học cách lắng nghe chính mình, nghỉ ngơi đúng lúc và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết. Song song đó, gia đình, nhà trường, nơi làm việc và toàn xã hội cần chung tay xây dựng môi trường sống cởi mở và không kỳ thị. Khi sức khỏe tâm thần được quan tâm đúng mức, con người sẽ không chỉ khỏe mạnh hơn mà còn biết yêu thương, chia sẻ và cùng nhau xây dựng một cộng đồng lành mạnh, hạnh phúc./.

Bài: Mai Lê; ảnh: Quang Nhật