Hai vợ chồng Sùng Văn Chiến và Tráng Thị Súa lấy nhau khi Chiến 17 tuổi, Súa chưa đầy 14 tuổi. Căn nhà lồ ô hơn 10m2 phải che thêm bạt ni-lon để tránh mưa, tránh nắng. Lấy nhau 4 năm thì 3 đứa con lần lượt ra đời, mỗi đứa cách nhau 1 năm. Không đất sản xuất nên Chiến phải đi làm thuê lấy tiền mua gạo, Súa chẳng biết làm gì ngoài việc trông con. Chiến tâm sự: “Cha mẹ hai bên đều nghèo. Mình lấy vợ rồi ra ở riêng khi chưa có nhà, không có đất sản xuất. Hơn 3 năm đi làm thuê giành dụm được ít tiền mua được mảnh đất dựng tạm căn nhà nhỏ để ở. Giờ ít người thuê làm nên nhiều hôm không có tiền mua gạo phải ăn sắn thay cơm. Mong ước của mình làm sao có được mấy sào đất trồng ngô, trồng sắn để nuôi vợ, nuôi con”.
Ma Văn Sự lấy vợ khi vừa tròn 16 tuổi. Đứa con đầu lòng ra đời được hơn 2 năm thì vợ bỏ đi. Sự đưa con trai từ huyện Vị Xuyên (tỉnh Hà Giang) vào định cư tại thôn Cư Tê. Tại đây, Sự quen và lấy Giàng Thị Dợ (lúc đó Dợ mới 13 tuổi). Đến nay vợ chồng Sự và Dợ đã có với nhau 4 đứa con chung (đứa đầu 5 tuổi, đứa thứ tư mới được hơn 4 tháng) trong khi Dợ mới bước sang tuổi 18. Gia đình Sự thuộc diện đặc biệt khó khăn. Căn nhà tranh hơn 10m2 dựng tạm trên mảnh đất mượn của người anh rể. Vật dụng trong nhà không có gì ngoài chiếc giường tre. Mọi chi tiêu của hai vợ chồng và 5 đứa con chỉ trông chờ vào hơn 7 sào đất trồng ngô và trồng sắn. 5 đứa con thì đứa thiếu quần, đứa thiếu áo; cơm thì bữa cháo, bữa khoai. Hằng ngày Sự đưa 3 đứa con nhỏ sang căn lều nhỏ bên rẫy vừa trông con, vừa làm đất, có ai thuê việc gì thì đi làm. Khi hỏi đến việc học hành và tương lai của 5 đứa con, Sự không trả lời câu hỏi đó mà giãi bày những khó khăn: “Năm 2014, thôn xét đề nghị cấp trên hỗ trợ làm nhà theo Chương trình 167 nhưng gia đình không có đất để làm. Nhà chỉ có một ít đất triền đồi nên sắn và ngô xấu lắm. Trời nắng hạn thế này chắc sẽ bị mất mùa. Chỉ có một mình đi làm nên hằng năm thiếu ăn gần 6 tháng, phải nhờ đến sự hỗ trợ của Nhà nước. Mấy đứa con thường xuyên bị đau ốm mà không có tiền mua thuốc”.
 |
| Vợ chồng Sùng Văn Chiến và Tráng Thị Súa cùng 3 đứa con. |
Cách nhà Sự không xa là cặp vợ chồng Tráng Seo Lềnh và Thào Thị Vương. Tráng Seo Lềnh 17 tuổi, Thào Thị Vương đến nay mới bước sang tuổi 15 - lứa tuổi đáng ra còn cắp sách đến trường với biết bao hoài bão và dự định cho tương lai. Nhưng giờ đây cặp vợ chồng “trẻ con” này đã có 1 con trai được 9 tháng tuổi. Do không biết cách chăm sóc nên đứa con bị bệnh viêm phế quản. Lềnh suốt ngày đi đá bóng, bẫy chim hoặc vào rừng lấy mật ong, Vương chẳng biết làm gì ngoài việc địu con đi chơi cùng với những đứa trẻ trong xóm. Vương tâm sự: “Do chưa có kinh nghiệm nuôi con nên mọi việc đều nhờ mẹ chồng chăm sóc. Sức khỏe yếu, chưa thạo nhiều công việc nên em chỉ ở nhà. Chủ yếu chăm con, nấu cơm”.
Trên đây là 3 trong số hàng chục gia đình “trẻ con” ở thôn Cư Tê. Hầu hết họ đều không đi học hoặc chỉ học hết bậc tiểu học rồi bỏ. Tất cả đều không am hiểu về pháp luật, thiếu kinh nghiệm sống. Những gia đình này gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống đặc biệt là sức khỏe, kinh tế. Những đứa con của họ sinh ra đa số bị suy dinh dưỡng, ốm đau, lớn lên rất dễ bị thất học. Tình trạng này diễn ra phần lớn là do thanh, thiếu niên ít được gia đình và các tổ chức, đoàn thể quan tâm; thiếu sân chơi lành mạnh; đội ngũ cộng tác viên dân số chưa tâm huyết; địa phương không áp dụng chế tài xử phạt khi vi phạm… Nếu không có các giải pháp phù hợp, nhằm hạn chế thì không chỉ riêng thôn Cư Tê mà các thôn đồng bào Mông di cư sẽ còn gặp rất nhiều hệ lụy từ vấn nạn này.
Tùng Lâm