SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Để Luật phòng chống tác hại của thuốc lá thực sự đi vào cuộc sống

19/11/2024 06:54

Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa 13 thông qua ngày 18 tháng 6 năm 2012 và có hiệu lực từ ngày 1 tháng 5 năm 2013, đây được coi là một bước tiến quan trọng trong công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là ung thư, bệnh tim mạch và các bệnh hô hấp. Vì vậy, Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tỷ lệ người hút thuốc, giảm thiểu tác hại đối với những người không hút thuốc, và tạo ra môi trường sống trong lành, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, công tác triển khai và thực thi các quy định của Luật PCTHTL vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Một trong những mục tiêu quan trọng của luật là cấm hút thuốc tại các khu vực công cộng, đặc biệt là bệnh viện, trường học, nơi làm việc, phương tiện giao thông công cộng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng vi phạm các quy định cấm hút thuốc nơi công cộng vẫn diễn ra khá phổ biến và chưa được kiểm soát chặt chẽ, dù đã có các quy định pháp lý nghiêm ngặt. Anh Hoàng Trọng Hòa – Cán bộ tư pháp hộ tịch UBND xã Ea Nuôl, huyện Buôn Đôn, cho biết: mặc dù pháp luật đã có những quy định rất rõ ràng và nghiêm ngặt về việc cấm hút thuốc tại các khu vực công cộng, đặc biệt là tại bệnh viện, trường học, nơi làm việc và phương tiện giao thông công cộng, nhưng thực tế việc vi phạm vẫn diễn ra khá phổ biến. Nguyên nhân một phần là do sự thiếu kiểm tra, giám sát hiệu quả từ các cơ quan chức năng tại các địa phương. Mặc dù các quy định có, nhưng chưa có hình thức xử phạt đủ mạnh mẽ và kịp thời, khiến cho nhiều người dân vẫn thản nhiên vi phạm mà không lo ngại về hậu quả. Anh cũng chia sẻ thêm rằng một phần nguyên nhân khác là do nhận thức của một bộ phận người dân vẫn còn hạn chế về tác hại của việc hút thuốc ở những khu vực này. Đặc biệt là ở những khu vực tập trung đông người như bệnh viện, trường học hay phương tiện giao thông công cộng, nhiều người vẫn chưa nhận thức được việc hút thuốc không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân mà còn gây tác hại nghiêm trọng cho những người xung quanh, đặc biệt là những đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, người già và những người mắc bệnh mãn tính.

Đoàn kiểm tra giám sát phòng chống tác hại thuốc lá tỉnh kiểm tra công tác triển khai PCTHTL tại Trường Mầm non Tây Nguyên.

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá vẫn chưa đủ mạnh mẽ và rộng rãi. Mặc dù các chiến dịch tuyên truyền đã được triển khai, nhưng hiệu quả chưa đạt như kỳ vọng. Một bộ phận lớn người dân, đặc biệt là giới trẻ, chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá. Điều này góp phần vào việc duy trì thói quen hút thuốc trong cộng đồng và gia tăng số lượng người hút thuốc mới. Anh Y Ngọc Êban – Bí Thư đoàn xã Ea Nuôl, huyện Buôn Đôn cho biết các chiến dịch tuyên truyền về tác hại của thuốc lá đã được triển khai ở nhiều cấp, nhưng việc nâng cao nhận thức trong cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, vẫn còn rất nhiều khó khăn. Một phần là do các thông điệp tuyên truyền chưa thực sự hấp dẫn, hoặc chưa được truyền tải một cách phù hợp với đối tượng thanh niên, khiến họ chưa cảm nhận được đầy đủ mối nguy hiểm từ thuốc lá. Hơn nữa, thói quen hút thuốc thường xuyên có sự tác động mạnh từ môi trường xung quanh, từ gia đình, bạn bè. Chính vì vậy, công tác tuyên truyền cần phải được đẩy mạnh hơn nữa, đặc biệt là với các hoạt động mang tính thực tế, gần gũi và phù hợp với lối sống, thói quen của giới trẻ hiện nay.

Một buổi đi truyền thông lưu động về công tác PCTHTL tại huyện Krông Bông.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc triển khai Luật PCTHTL chưa đạt được như kỳ vọng. Một trong những nguyên nhân chủ yếu là sự thiếu quyết liệt và thiếu nguồn lực để thực thi luật. Các cơ quan chức năng, mặc dù đã có quy định về kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm, nhưng việc thực hiện còn thiếu nghiêm túc và không đủ mạnh. Thiếu nhân lực và tài chính cũng là một trong những yếu tố cản trở việc triển khai các chương trình phòng, chống tác hại thuốc lá. Bên cạnh đó, ngành công nghiệp thuốc lá, với nguồn lực tài chính dồi dào và khả năng vận dụng các chiêu thức marketing tinh vi, đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến các quyết định chính sách và cả nhận thức cộng đồng. Các công ty thuốc lá có thể lợi dụng các kẽ hở trong luật để tiếp cận đối tượng tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, thông qua các chương trình tài trợ sự kiện, quảng bá không chính thức. Một bộ phận người dân chưa hiểu rõ về nguy cơ gây bệnh từ thuốc lá, thậm chí có những người vẫn cho rằng hút thuốc là một thói quen bình thường và không nhận thức được mức độ nguy hiểm mà thuốc lá mang lại cho sức khỏe. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc triển khai luật còn thiếu chặt chẽ, mặc dù có các cơ quan chức năng như Bộ Y tế, Bộ Công an và chính quyền các cấp, nhưng việc phối hợp giữa các cơ quan này vẫn chưa đủ hiệu quả để đưa ra những giải pháp đồng bộ và triệt để trong việc thực thi luật phòng, chống tác hại thuốc lá.

Bác sĩ Nguyễn Trung Thành – Phó Giám đốc Sở Y tế, Phó Ban Chỉ đạo thường trực Phòng chống tác hại của thuốc lá tỉnh Đắk Lắk cho biết: Để Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá thực sự đi vào đời sống và phát huy hiệu quả, cần phải có sự quyết tâm và nỗ lực từ cả hệ thống chính trị, các cấp, ngành và toàn xã hội. Mặc dù pháp luật đã quy định rõ ràng về việc cấm hút thuốc nơi công cộng, nhưng để đạt được mục tiêu giảm thiểu tỷ lệ người hút thuốc, giảm tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng, chúng ta không chỉ cần có những quy định chặt chẽ mà còn phải tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục sâu rộng và thay đổi hành vi của người dân. Bác sĩ Thành nhấn mạnh rằng việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá là rất quan trọng. Đặc biệt, cần phải chú trọng đối tượng là thế hệ trẻ, những người có nguy cơ bắt đầu thói quen hút thuốc trong tương lai. "Công tác tuyên truyền cần phải đi sâu vào từng nhóm đối tượng cụ thể, từ học sinh, sinh viên cho đến những người lao động trong các khu công nghiệp, các cơ sở y tế, cơ quan nhà nước và cả các khu vực công cộng. Cần sử dụng các hình thức tuyên truyền phong phú, dễ tiếp cận như qua các phương tiện truyền thông đại chúng, các buổi hội thảo, sự kiện, và đặc biệt là tăng cường sự tham gia của các tổ chức đoàn thể trong việc xây dựng cộng đồng không thuốc lá."

Ngoài ra, bác sĩ Nguyễn Trung Thành cũng cho rằng việc thực thi nghiêm túc các quy định pháp luật là điều kiện quan trọng để Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá có thể phát huy tác dụng. "Cần phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng chức năng như công an, thanh tra, y tế và các tổ chức xã hội trong việc kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, nhất là tại các khu vực như bệnh viện, trường học, khu vực công sở và phương tiện giao thông công cộng. Đồng thời, cần có cơ chế hỗ trợ, khuyến khích những người muốn từ bỏ thuốc lá, chẳng hạn như thông qua các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ cai thuốc và cung cấp các phương pháp thay thế lành mạnh." Bên cạnh công tác tuyên truyền và kiểm tra giám sát, cần phát huy mạnh mẽ vai trò của các cộng đồng trong việc xây dựng môi trường không khói thuốc, từ các tổ chức đoàn thể, hội nhóm, cho đến các cơ quan, doanh nghiệp, để từ đó tạo ra một phong trào mạnh mẽ trong cộng đồng, góp phần bảo vệ sức khỏe cho mọi người.

Trong suốt hơn một thập kỷ triển khai Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Việt Nam đã đạt được một số kết quả tích cực trong công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, những thách thức trong việc thực thi các quy định của luật vẫn còn lớn. Để Luật PCTHTL thực sự đi vào đời sống và đạt được hiệu quả như mong đợi, cần có sự đồng lòng của cả chính quyền, ngành công nghiệp thuốc lá và cộng đồng. Chỉ khi mọi người nhận thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá, và khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, thì mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng của Luật PCTHTL mới có thể thành công.

Thu Phượng