SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Quyết liệt xử lý hàng giả trong lĩnh vực y tế

12/06/2025 04:23

Thời gian qua, mặc dù các cơ quan chức năng đã triển khai nhiều biện pháp kiểm tra, giám sát và xử lý nhưng tình trạng buôn bán, sản xuất thuốc giả vẫn diễn biến phức tạp, tinh vi. Đây là một bài toán nan giải, đặt ra thách thức lớn đối với công tác quản lý, kiểm soát thị trường dược phẩm hiện nay.

Nhiều rủi ro từ thói quen của người dân

Chị H.T.Tr ở TDP 12 (Phường Khánh Xuân, TP. Buôn Ma Thuột) cho biết: Do người nhà bị bệnh tiểu đường tuýp 2. Khi xem quảng cáo trên mạng nói về loại thuốc chữa loại bệnh này nên chị đã tin tưởng mua về dùng.

“Mình đã mua 2 liều chữa tiểu đường đặt mua trên mạng về cho mẹ dùng. Nhưng đến nay không thấy có hiệu quả gì. Đi khám thì chỉ số đường huyết lại tăng cao hơn. Tôi đã liên hệ với nhà thuốc qua số điện thoại trên ghi trên vỏ thuốc thì thuê bao không liên lạc được. Lúc này mình nghĩ bị lừa”, chị Tr chia sẻ.

Không chỉ mua thuốc, thực phẩm chức năng qua mạng xã hội, nhiều người dân vẫn giữ thói quen mua thuốc chữa bệnh tại các quầy thuốc tây, nhà thuốc tư nhân chỉ qua mô tả triệu chứng bệnh mà không theo đơn của bác sĩ.

Chị Lê Thị T. (32 tuổi, phường Tân Lập, TP. Buôn Ma Thuột) bị mụn trứng cá lâu năm ở vùng da mặt gây mất tự tin trong giao tiếp hàng ngày. Sau khi tham khảo các loại thuốc trị mụn trứng cá trên mạng xã hội, chị được một “bác sĩ online” tư vấn dùng thuốc Isonace (thuốc có hoạt chất là isotretinoin) để điều trị dứt điểm. Bùi tai vì những lời cam kết có cánh, chị T. lấy tên thuốc được cung cấp và tới quầy thuốc tây tìm mua. Sau một tháng tự mua thuốc và sử dụng, da chị xuất hiện triệu chứng khô, nứt nẻ môi, khô giác mạc, chảy máu cam. Lo lắng cho tình trạng sức khỏe, chị T. thực hiện các xét nghiệm thì chỉ số men gan tăng cao. Tá hỏa những triệu chứng bất thường, chị T. đến phòng khám da liễu để thăm khám thì được các bác sĩ giải thích rõ loại thuốc này là thuốc kê đơn nên chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ. Đáng nói, sử dụng thuốc Isonace có nguy cơ gây quái thai (khớp sọ thoái hóa nhanh gây não bé, khó đẻ) nên nữ giới trong độ tuổi sinh sản như chị T. không nên sử dụng tùy tiện.

Theo ông Trần Quốc Lộc, Giám đốc Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm tỉnh Đắk Lắk, thói quen mua thuốc và các loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe qua mạng, hoặc lựa chọn hàng "xách tay" không rõ nguồn gốc đang tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Vì thuốc giả không những không có tác dụng điều trị mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng người sử dụng. Đối với những bệnh lý nghiêm trọng như nhiễm khuẩn, tim mạch hay ung thư, việc sử dụng thuốc giả có thể khiến bệnh nhân bỏ lỡ thời điểm vàng trong điều trị, làm giảm đáng kể cơ hội sống sót. Ngoài ra, thuốc giả còn có thể chứa tạp chất độc hại, gây dị ứng, ngộ độc, ảnh hưởng xấu đến gan, thận, tim mạch hoặc gây ra các phản ứng phản vệ nguy hiểm.

Kiểm nghiệm viên Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm tỉnh Đắk Lắk phân tích dữ liệu/kết quả hoá lý trong dược phẩm, mỹ phẩm. (Ảnh: Bảo Trọng)

“Đáng lo ngại hơn, nhiều loại thuốc giả được đóng gói, bao bì như thật, trộn lẫn với thuốc thật và phân phối nhỏ lẻ ra thị trường. Đối với thực phẩm bảo vệ sức khỏe các quy định hiện hành về quản lý chất lượng vẫn còn thiếu chặt chẽ, đặc biệt là chưa bắt buộc kiểm soát nghiêm ngặt thành phần và hàm lượng hoạt chất trong sản phẩm, chưa có quy định bắt buộc về kiểm soát thành phần và hàm lượng trong các sản phẩm. Lợi dụng kẽ hở đó, một số cơ sở sản xuất đã công bố sản phẩm chỉ ở các chỉ tiêu cơ bản về vi sinh vật và kim loại nặng mà không tuân thủ về thành phần và hàm lượng hoạt chất trong sản phẩm. Điều này khiến việc phát hiện trở nên khó khăn, kể cả với các cơ quan chuyên môn nếu không thực hiện kiểm nghiệm đầy đủ. Người dân cần thay đổi thói quen tiêu dùng, chỉ nên mua thuốc tại các cơ sở y tế, nhà thuốc được cấp phép và luôn kiểm tra nguồn gốc, tem nhãn sản phẩm. Đặc biệt, không tự ý mua thuốc theo lời quảng cáo trên mạng xã hội hoặc mua hàng xách tay không rõ xuất xứ. Người dân tuyệt đối không sử dụng thuốc khi không có đơn của bác sĩ. Việc sử dụng thuốc đúng chỉ định, đúng liều và từ nguồn cung rõ ràng là yếu tố sống còn trong việc bảo vệ sức khỏe”, ông Lộc nhấn mạnh.

Quyết liệt xử lý hàng giả trong lĩnh vực y tế

Thời gian qua, Sở Y tế Đắk Lắk đã thành lập đoàn đánh giá GPP, GDP để thẩm định cấp phép cho các cơ sở kinh doanh dược trên địa bàn theo các quy định hiện hành. Cùng với đó, thường xuyên thống kê cập nhật danh sách cơ sở bán buôn thuốc, bán lẻ thuốc trên địa bàn tỉnh trên website của Sở Y tế để tạo thuận lợi cho công dân tra cứu và làm cơ sở cho các địa phương trong phân cấp quản lý. Theo đó, tính đến ngày 21/4/2025, Sở Y tế Đắk Lắk đã cấp phép cho 50 cơ sở bán buôn thuốc, 1.786 cơ sở bán lẻ thuốc, trong đó có 452 nhà thuốc và 1.334 quầy thuốc, cơ sở chuyên bán lẻ dược liệu, thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền. Công tác kiểm tra chất lượng thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm cũng được tăng cường thực hiện.

Trong khoảng thời gian từ năm 2023 - 2025, Sở Y tế Đắk Lắk cũng đã kiểm tra 1.352 mẫu thuốc và mỹ phẩm; tiến hành 425 lượt giám giám sát cơ sở y tế công lập, ngoài công lập, các cơ sở kinh doanh, phân phối dược phẩm, mỹ phẩm trên địa bàn tỉnh. Qua đó phát hiện 14 mẫu thuốc, mỹ phẩm không đạt chất lượng, trong đó có 2 mẫu thuốc tân dược được lấy tại trung tâm y tế, 2 mẫu thuốc tân dược được lấy tại quầy thuốc, 2 mẫu thuốc tân dược được lấy tại nhà thuốc, 7 mẫu mỹ phẩm được lấy tại cơ sở kinh doanh mỹ phẩm.

Người dân cần mua thuốc kê đơn theo chỉ định của bác sĩ tại các nhà thuốc, quầy thuốc để tránh tình trạng thuốc giả. (Ảnh: Bảo Trọng)

Chỉ tính từ đầu năm 2025, Sở Y tế đã ban hành 14 văn bản thông báo đình chỉ lưu hành, thu hồi thuốc, mỹ phẩm. Tại thời điểm giám sát, lấy mẫu kiểm tra chất lượng thuốc, mỹ phẩm, các đoàn lấy mẫu không phát hiện các thuốc, mỹ phẩm nằm trong các thông báo thu hồi của cơ quan quản lý được ghi nhận trong các biên bản giám sát.

Mới đây, UBND tỉnh đã ban hành công văn số 5229 UBND-KGVX, ngày 22/5/2025 yêu cầu Sở Y tế phối hợp các đơn vị liên quan triển khai thực hiện đúng tiến độ, hoàn thành các nhiệm vụ được giao tại Kế hoạch số 614/KH-BYT ngày 13/5/2025 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc triển khai các Công điện của Thủ tướng Chính phủ liên quan đến các vụ việc sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả trên địa bàn tỉnh.

Chủ động phối hợp với Sở Công Thương, Công an tỉnh và các đơn vị chức năng liên quan tổ chức các đợt tấn công cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm bản quyền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ...

Các cơ quan, đơn vị phổ biến tới toàn bộ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện nghiêm kỷ luật công vụ, các quy chế, quy định, quy trình công tác; nâng cao trách nhiệm, đạo đức, ý thức công vụ; tuyệt đối không chịu tác động, ảnh hưởng, không lợi ích nhóm trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính liên quan đến việc thẩm định, cấp giấy phép hoạt động, công bố sản phẩm trong lĩnh vực y tế trên địa bàn.

Giám đốc các Sở: Y tế, Công Thương, Công an tỉnh, các sở, ngành liên quan và Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh nếu để xảy ra tình trạng tiêu cực trong sản xuất, kinh doanh, buôn bán thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm, thiết bị y tế giả thuộc lĩnh vực, thẩm quyền phụ trách.

Buôn bán hàng giả là hành vi vi phạm pháp luật

Theo Luật sư Nguyễn Khánh Linh, Giám đốc Công ty Luật Nguyễn Khánh Linh & Cộng sự (TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk), thuốc là chế phẩm chứa dược chất hoặc dược liệu, được sử dụng cho người hoặc động vật với mục đích phòng bệnh, chẩn đoán, điều trị, hoặc giảm nhẹ bệnh tật. Đây là loại sản phẩm đặc biệt, do đó cần được kiểm định nghiêm ngặt trước khi lưu hành trên thị trường.

Việc cố tình quảng cáo thuốc giả hoặc đăng tải các nội dung quảng cáo không đúng quy định đối với thuốc và thực phẩm chức năng là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý nghiêm theo quy định.

Cụ thể, theo Điều 50 và Điều 52 Nghị định 38/2021/NĐ-CP của Chính phủ, hành vi vi phạm quy định về quảng cáo thuốc có thể bị xử phạt hành chính với mức tiền phạt từ 5 đến 40 triệu đồng. Trường hợp hành vi có dấu hiệu gian dối nghiêm trọng, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 197 Bộ luật Hình sự, với mức phạt tiền từ 10 đến 100 triệu đồng, hoặc bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm. Cấm hành nghề từ 1 năm đến 5 năm.

Ngoài ra, hành vi kinh doanh thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ có thể bị xử lý về tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh" theo Điều 194 Bộ luật Hình sự. Người vi phạm có thể đối mặt với hình phạt từ 2 đến 7 năm tù. Trong trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe, tính mạng hoặc tài sản, mức hình phạt có thể tăng lên từ 5 năm tù đến tù chung thân hoặc tử hình.

Về xử phạt hành chính, theo Điều 9 Nghị định 98/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Khoản 5 Điều 13 Nghị định 17/2022), hành vi buôn bán hàng giả tùy theo giá trị có thể bị phạt từ 1 đến 70 triệu đồng đối với cá nhân, và từ 2 đến 140 triệu đồng đối với tổ chức.

Đồng thời, theo Khoản 6, 8 và 9 Điều 58 Nghị định 117/2020/NĐ-CP (sửa đổi bởi Điểm d Khoản 15 Điều 2 Nghị định 124/2021), cá nhân buôn bán thuốc không rõ nguồn gốc có thể bị phạt tiền từ 5 đến 100 triệu đồng. Ngoài ra, còn có thể bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề dược từ 3 đến 6 tháng, bị đình chỉ hoạt động của cơ sở từ 6 đến 9 tháng, và buộc tiêu hủy toàn bộ thuốc vi phạm. Mức xử phạt đối với tổ chức sẽ gấp đôi cá nhân.

Có thể nói, việc kiểm soát nghiêm ngặt hoạt động quảng cáo và kinh doanh thuốc là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giữ vững đạo đức nghề nghiệp trong lĩnh vực dược phẩm. Đây không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý mà còn đòi hỏi sự chủ động và cảnh giác từ phía người dân. Người dân cần thận trọng trong việc sử dụng thuốc, chỉ nên mua tại các cơ sở được cấp phép, tuân thủ đúng chỉ định bác sĩ và tuyệt đối không tự ý mua thuốc qua mạng hay các kênh không rõ nguồn gốc.

Bảo Trọng