SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Gia đình – “lá chắn” đầu tiên phòng chống tác hại thuốc lá cho trẻ em

22/12/2025 02:06

Trong bối cảnh tỷ lệ thanh, thiếu niên tiếp xúc và sử dụng thuốc lá ngày càng tăng, vai trò của gia đình trong việc giáo dục trẻ em về tác hại của thuốc lá trở nên vô cùng quan trọng. Không chỉ là người chăm sóc, bảo vệ sức khỏe, cha mẹ còn là tấm gương đầu tiên, ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi và nhận thức của trẻ.

Theo số liệu thống kê, trẻ em có cha hoặc mẹ hút thuốc lá có nguy cơ thử hút thuốc cao gấp 2–3 lần so với trẻ em sống trong gia đình không có người hút. Vì vậy, việc cha mẹ tuân thủ môi trường không khói thuốc tại gia đình, đồng thời giáo dục con về tác hại của thuốc lá, sẽ góp phần giảm nguy cơ trẻ tiếp xúc với khói thuốc và hình thành thói quen hút thuốc sau này. Chị P.M.D (trú tại phường Ea Kao, tỉnh Đắk Lắk), chia sẻ: “Con trai tôi đang là học sinh lớp 9. Ở nhà, tôi thường trò chuyện với cháu về tác hại của thuốc lá, nhắc nhở không thử hút thuốc và giải thích những nguy cơ về sức khỏe. Tôi cũng chủ động giữ môi trường gia đình không khói thuốc để con thấy việc từ chối thuốc lá là bình thường và cần thiết. Nhờ vậy, cháu hiểu và tự giác chia sẻ những điều đã học với bạn bè.” Cũng theo chị D., trước đây, chồng chị cũng hút thuốc lá, có ngày hút hơn 1 gói thuốc. Tuy nhiên, từ khi chị mang thai, ý thức về sự nguy hiểm của thuốc lá đối với sức khỏe của bản thân và gia đình, nhờ sự động viên của chị và niềm vui sắp được làm bố, chồng chị đã quyết tâm và bỏ được thuốc lá. Từ đó, chị luôn lấy chồng ra làm tấm gương cho con, để con biết tác hại của thuốc lá và không bao giờ thử hút.

Từ câu chuyện của gia đình chị P.M.D, có thể thấy, giáo dục trẻ em về tác hại của thuốc lá không chỉ nằm ở lời nói mà còn ở hành động và tấm gương của cha mẹ. Khi bố mẹ bỏ thuốc và duy trì môi trường sống không khói thuốc, trẻ sẽ dễ dàng tiếp nhận thông điệp phòng chống thuốc lá, đồng thời hình thành thói quen từ chối các hành vi nguy hại với sức khỏe. Bác sĩ Nguyễn Lê Kim Huệ - Trưởng khoa Phòng, chống bệnh Không lây nhiễm Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, nhận định: “Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên và quan trọng nhất đối với trẻ. Cha mẹ nâng cao ý thức, làm gương và trao đổi thường xuyên với con về tác hại của thuốc lá sẽ giúp trẻ có kiến thức và thái độ đúng, từ đó phòng tránh nguy cơ hút thuốc trong tương lai”.

Học sinh Trường Trung học Phổ thông Việt Đức tìm hiểu các thông tin về phòng, chống tác hại thuốc lá.

Không chỉ riêng gia đình, ngành Y tế tỉnh Đắk Lắk cũng phối hợp với ngành Giáo dục và Đào tạo triển khai nhiều chương trình giáo dục phòng, chống thuốc lá tại trường học. Trong năm 2025, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Đắk Lắk phối hợp cùng ngành Giáo dục đã tổ chức 6 buổi truyền thông trực tiếp tại các trường học trên địa bàn cho hàng nghìn học sinh nhằm phổ biến cho các em học sinh những kiến thức cơ bản về tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới; các thành phần hoá học độc hại trong khói thuốc; bệnh tật do thuốc lá gây ra đối với người hút thuốc lá chủ động và người hút thuốc lá thụ động; những quy định của pháp luật về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử…. Đồng thời hướng dẫn các em kỹ năng từ chối lời mời sử dụng thuốc lá, giúp các em hình thành thói quen “nói không với thuốc lá”. Em Nguyễn Tường Nhật Minh - Học sinh lớp 12 trường Trung học Phổ thông Việt Đức (Xã Ea Ktur, tỉnh Đắk Lắk), chia sẻ: Hôm nay trường em được các cô, thầy trong ngành Y tế về tuyên truyền tác hại của thuốc lá. Sau khi được các thầy cô trao đổi, chúng em nhận ra nhiều điều mà trước đây chưa từng biết, đặc biệt là những tác hại nghiêm trọng của thuốc lá điện tử và các loại thuốc lá thế hệ mới. Chúng em cũng học được cách từ chối khi bạn bè rủ hút thuốc và hiểu rằng việc bảo vệ sức khỏe bản thân là quan trọng. Thật may là gia đình và nhà trường luôn đồng hành để nhắc nhở và hướng dẫn chúng em.

Theo bác sĩ Nguyễn Lê Kim Huệ - Trưởng khoa Phòng, chống bệnh Không lây nhiễm Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk: “Sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình, nhà trường và ngành Y tế là yếu tố then chốt giúp trẻ em nhận thức đúng về tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử. Khi trẻ hiểu và tự tin nói không với thuốc lá, sức khỏe của trẻ và cộng đồng sẽ được bảo vệ. Gia đình giữ vai trò nền tảng, nhà trường cung cấp kiến thức và kỹ năng, trong khi ngành Y tế cung cấp thông tin chính xác, hướng dẫn phương pháp phòng tránh hiệu quả – cả ba lực lượng cùng đồng hành tạo nên mạng lưới giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em một cách toàn diện.”

Rõ ràng, phòng chống tác hại thuốc lá ở trẻ em không chỉ là trách nhiệm của gia đình hay nhà trường riêng lẻ, mà cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều lực lượng. Khi cha mẹ làm gương và giáo dục con từ sớm, khi nhà trường cung cấp kiến thức và kỹ năng từ chối thuốc lá, cùng với sự hỗ trợ, hướng dẫn từ ngành Y tế, trẻ em sẽ hình thành nhận thức đúng, thói quen sống lành mạnh và biết tự bảo vệ sức khỏe bản thân. Những nỗ lực này không chỉ góp phần giảm nguy cơ hút thuốc trong tương lai mà còn lan tỏa thông điệp phòng chống thuốc lá ra cộng đồng, tạo nền tảng cho một xã hội khỏe mạnh, văn minh và trách nhiệm./.

Mai Lê