SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Chủ động phòng bệnh viêm màng não mô cầu

24/12/2025 10:25

Viêm màng não do não mô cầu là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm vì có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh. Bệnh có thể gây tử vong nhanh chỉ trong 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên và cứ 2 trong số 10 người mắc bệnh sẽ gặp các di chứng như liệt, điếc, thiểu năng trí tuệ… suốt đời. Ngành Y tế khuyến cáo tiêm vắc xin là giải pháp hữu hiệu để phòng ngừa viêm màng não mô cầu trong cộng đồng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê mỗi năm thế giới có khoảng 1,2 triệu ca mắc viêm màng não do não mô cầu, khoảng 50% bệnh nhân mắc não mô cầu sẽ tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Dù được chữa trị tích cực, mỗi năm thế giới vẫn có khoảng 135.000 ca tử vong, chiếm khoảng 15% số ca mắc. Năm 2025, số ca mắc viêm màng não do não mô cầu tại Việt Nam tăng gấp 6 lần so với cùng kỳ năm 2024. Hầu hết bệnh nhân đều nhập viện trong tình trạng nặng, do triệu chứng mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với các bệnh cảm cúm thông thường khác. Đáng nói, bệnh não mô cầu xuất hiện quanh năm, gặp ở mọi lứa tuổi, có thể bùng phát thành dịch ở những nơi tập trung đông người như doanh trại, ký túc xá sinh viên, trường học, nhà trẻ, nhà máy, công sở…

Theo Tiến sĩ Trần Thị Thúy Minh, Trưởng Khoa Nhi tổng hợp Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên cho biết, khác với các bệnh mạn tính có thời gian tiến triển dài, viêm màng não mô cầu có thể khởi phát rất đột ngột với các triệu chứng như sốt, xuất hiện ban đỏ hay còn gọi là tử ban sau đó lan ra nhanh chóng, lúc này tính mạng của người bệnh chỉ còn tính bằng giờ. Do đó, viêm màng não còn được gọi là “bệnh tử 24 giờ”, tức người bệnh có thể tử vong trước cả 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên. Vi khuẩn não mô cầu gây ra hai bệnh thường gặp và nặng nề nhất là viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết, ngoài ra có thể gây viêm ở các vị trí ngoài màng tim, niệu đạo, phổi, kết mạc, khớp…

Tiêm vắc xin là giải pháp quan trọng và tốt nhất để phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu.

“Viêm màng não mô cầu được xếp là 1 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất ở Việt Nam với các ca mắc bệnh được ghi nhận mỗi năm. Bệnh nguy hiểm khi gây tử vong nhanh chỉ trong 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên và cứ 2 trong số 10 người mắc bệnh sẽ gặp các di chứng như hoại tử da gây sẹo, cắt cụt chi, điếc, mù lòa, chậm phát triển tâm thần và hành vi… Đặc biệt, chi phí điều trị một ca bệnh do não mô cầu cũng rất tốn kém, có thể lên đến hàng tỷ đồng và phải sử dụng nhiều thiết bị, nhân lực, chi phí, chưa kể gánh nặng chăm sóc về sau cho người bệnh tàn tật. Nguyên nhân gây ra bệnh viêm não mô cầu là do vi khuẩn Neisseria meningitidis, hay còn gọi là Meningococcus. Dựa vào kháng nguyên Polyozit, vi khuẩn não mô cầu được chia thành 4 nhóm chính: A, B, C và D. Trong đó, vi khuẩn não mô cầu nhóm B, C là thường gặp nhất. Ngoài ra, còn có các nhóm vi khuẩn não mô cầu khác như W-135, X, Y và Z. Vi khuẩn trong nhóm huyết thanh này có thể có ít độc lực hơn, nhưng vẫn gây bệnh nặng. Viêm não mô cầu có thể gặp ở bất kỳ ai, bất kỳ độ tuổi nào. Tuy nhiên, một số đối tượng dễ mắc viêm màng não mô cầu nhất bao gồm: Trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi, thanh thiếu niên và thanh niên; Những người sống trong môi trường đông đúc như ký túc xá hoặc doanh trại quân đội; Những người suy dinh dưỡng kéo dài do bất thường hệ tiêu hóa hoặc suy giảm chức năng hấp thụ đường ruột; Những người có thể tiếp xúc với vi khuẩn não mô cầu trong ổ dịch” Tiến sĩ Trần Thị Thúy Minh chia sẻ.

Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, mới đây trên địa bàn cũng đã ghi nhận 1 trường hợp mắc viêm màng não do não mô cầu tại thôn Tuy Dương, xã Ô Loan. Theo điều tra dịch tễ, bệnh nhân nam, tên N.N.D (Sn 2011) trú tại thôn Tuy Dương, xã Ô Loan (xã An Hiệp cũ), tỉnh Ðắk Lắk. Trước khi mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu, sức khoẻ bình thường, không có bệnh nền. Nhưng bệnh nhân chưa tiêm vắc xin phòng bệnh Viêm não mô cầu. Từ ngày 30-31/8/2025, bệnh nhân cùng gia đình đi tới tỉnh Ðồng Tháp (tỉnh Tiền Giang cũ). Sáng ngày 01/9/2025, bệnh nhân và gia đình về lại nhà tại Thôn Tuy Dương, xã Ô Loan, tỉnh Ðắk Lắk. Khoảng 23h00 phút ngày 01/9/2025, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng sốt, kèm nôn ói, người nhà có sử dụng thuốc hạ sốt. Ðến 06h00 phút ngày 02/9/2025, bệnh nhân đau đầu nhiều kèm nhức mỏi người, xuất hiện ban đỏ ở vùng đùi, lưng, tay. Các triệu chứng không thuyên giảm nên người nhà đưa bệnh nhân vào nhập viện tại Bệnh viện Sản nhi tỉnh Ðắk Lắk và được chẩn đoán nhiễm khuẩn huyết não mô cầu cấp tính (theo dõi xuất huyết não; R57.2-Sốc nhiễm khuẩn). Quá trình nằm theo dõi tại bệnh viện, bệnh nhân la hét, kích thích, nói sảng. Ðến 09h40 phút ngày 02/9/2025, bệnh nhân kích thích, sốt 38⁰ C, môi hồng, chi ấm hơn, mạch quay rõ, nhanh, thở đều, bụng mềm, mạch 140 lần/phút, huyết áp 101/86 mmHg, nhịp thở 24 lần/phút, tử ban toàn thân, tím đầu chi. Khoảng 11h00 phút cùng ngày, bệnh nhân được chuyển viện đến Bệnh viện Ða khoa Trung tâm tỉnh Gia Lai (phường Quy Nhơn) tiếp tục điều trị. Sau nhiều ngày điều trị nhưng các triệu chứng không thuyên giảm nên đến ngày 07/9/2025, bệnh nhân được chuyển vào Bệnh viện Nhi đồng 2, Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục điều trị.

Theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Thắng- Phó Trưởng khoa, Phụ trách khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm- Kiểm dịch y tế quốc tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, ngay sau khi ghi nhận ca bệnh, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã phối hợp với Trung tâm Y tế Tuy An và Trạm Y tế An Hiệp, Trưởng thôn Tuy Dương tiến hành điều tra, giám sát lập danh sách những người tiếp xúc gần để uống thuốc kháng sinh điều trị dự phòng; Hướng dẫn những người tiếp xúc gần tự theo dõi tình trạng sức khỏe trong vòng 10 ngày kể từ ngày tiếp xúc cuối và hướng dẫn phát hiện các triệu chứng của bệnh, đặc biệt là sốt cần báo ngay với cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn kịp thời. Tiến hành hướng dẫn cho người thân gia đình bệnh nhân, người tiếp xúc gần, những hộ gia đình xung quanh nhà bệnh nhân thực hiện vệ sinh khử khuẩn trong và ngoài nhà ở bằng Chloramin B hoặc các hóa chất khử khuẩn thông thường.

“Bệnh viêm màng não do não mô cầu (nhóm B) là bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm. Bệnh còn nguy hiểm khi thường được phát hiện muộn, dễ nhầm lẫn trong chẩn đoán, dẫn đến khó điều trị kịp thời. Trẻ càng nhỏ, các dấu hiệu càng khó nhận diện. Để phòng bệnh do não mô cầu khuẩn, trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn, nhất là người mắc các bệnh lý mạn tính cần tiêm vắc xin phòng ngừa từ sớm. Các nhóm huyết thanh phòng các chủng gây viêm màng não không phòng ngừa chéo, nên dù trẻ đã được chủng ngừa nhóm B vẫn hoàn toàn có thể nhiễm nhóm A, C, Y và W. Do đó, ngoài tiêm vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu nhóm B, người dân vẫn cần chú ý tiêm thêm vắc xin phòng nhóm A, C, Y và W” bác sĩ Thắng chia sẻ.

Có thể nói, viêm màng não do não mô cầu là căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có diễn tiến nhanh chóng, gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm và đe dọa tử vong ở trẻ. Hiện nay vắc xin phòng viêm não mô cầu là vắc xin dịch vụ, chưa được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng. Do vậy tỷ lệ tiêm phòng vắc xin này chưa cao. Trong khi đó không cần phải nằm trong khu vực có dịch bệnh, người dân đặc biệt là trẻ nhỏ vẫn có thể mắc bệnh bất cứ lúc nào. Vì vậy, bên cạnh việc giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ và giữ vệ sinh nơi sinh sống thì tiêm phòng vắc xin viêm não mô cầu là cách giúp trẻ phòng tránh bệnh tốt nhất.

Bảo Trọng