SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý tâm thần.

09/12/2016 12:00

Các bệnh lý tâm thần chủ yếu như tâm thần phân liệt hay các rối loạn cảm xúc lưỡng cực hiếm khi xuất hiện một cách đột ngột. Thông thường gia đình, bạn bè, giáo viên, hay bản thân cá nhân nhận ra rằng “có điều gì đó không ổn cho lắm” trong suy nghĩ, cảm xúc, hay hành vi của họ trước khi một trong những bệnh lý này xuất hiện ở dạng đầy đủ. Bằng việc có hiểu biết về sự phát triển của các triệu chứng, hay các dấu hiệu cảnh báo sớm, có thể dẫn đến sự can thiệp giúp làm giảm thiểu mức độ trầm trọng của bệnh. Thậm chí nó còn có khả năng làm trì hoãn hay phòng ngừa tất cả các bệnh lý tâm thần chủ yếu.

Những dấu hiệu và triệu chứng nào cần quan tâm ?

Nếu nhiều trong số các dấu hiệu hay triệu chứng sau xảy ra, một bệnh lý tâm thầnnghiêm trọng có thể đang phát triển :

· Gần đây có sự thu mình với xã hội hay không còn quan tâm đến những người khác hay các sự vật, hiện tượng xung quanh.

· Có sự suy giảm bất thường trong các chức năng, đặc biệt là ở trường học hay trong công việc, chẳng hạn như bỏ chơi thể thao, kết quả học tập giảm sút, hay khó khăn trong việc thực hiện các công việc quen thuộc.

· Có vấn đề với sự tập trung, ghi nhớ, hay tư duy lô-gic và lời nói khó giải thích.

· Tăng nhạy cảm với các cảnh vật, âm thanh, vị giác hay xúc giác; có sự tránh né các tình huống gây kích thích quá mức.

· Mất sáng kiến hay mất ham muốn tham gia vào bất cứ hoạt động nào;thờ ơ, vô cảm.

· Có cảm giác mơ hồ như bị ngắt kết nối với chính mình hoặc môi trường xung quanh, có cảm giác không thực.

· Niềm tin bất thường hoặc phóng đại về năng lực cá nhân để hiểu ý nghĩa hoặc các sự kiện ảnh hưởng vô lý, tư duy “ma thuật” điển hình của thời thơ ấu ở người lớn.

· Nỗi sợ hãi hay nghi ngờ người khác hoặc có cảm giác lo lắng mạnh mẽ.

· Có những hành vi không điển hình, khác thường, kỳ dị.

· Thay đổi sâu sắc về giấc ngủ và sự thèm ăn hoặc suy giảm trong vệ sinh cá nhân

· Thay đổi nhanh chóng trong cảm xúc hay tính khí thất thường

Một hay hai trong số các triệu chứng này không thể tiên đoán một bệnh lý tâm thần. Nhưng một cá nhân trải qua nhiều triệu chứng này cùng lúc có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng trong khả năng học tập, làm việc của anh/cô ta hay liên quan đến người khác cần được đưa đến gặp một chuyên gia sức khỏe tâm thần. Tư vấn viên hướng dẫn, giáo viên hoặc bạn cùng lớp thường là những người đầu tiên nhận thấy các triệu chứng. Những ý nghĩ tự tử hay những toan tính và suy nghĩ bạo lực kỳ quái hay giết người cần phải được chú ý ngay lập tức.

Nếu không được điều trị, các triệu chứng sớm có thể tiến triển thành một giai đoạn bệnh tâm thần. Đó là, các cá nhân phát triển những niềm tin không hợp lý (hoang tưởng), rối loạn nghiêm trọng về tiếp nhận tri giác (ảo giác), tư duy và ngôn ngữ bị rối loạn, hoặc nếu không thì trở nên mất liên kết với thực tế. Một giai đoạn bệnh tâm thần có thể phát triển rất từ từ và dẫn tới việc không được điều trị trong một khoảng thời gian dài.

Sự xấu hổ, sợ hãi, phủ nhận, và các yếu tố khác thường ngăn chặn các cá nhân hoặc gia đình họ tìm kiếm sự giúp đỡ, mặc dù sự xuất hiện của những triệu chứng sớm nhất là ở tuổi thanh thiếu niên không phải là do cha mẹ không tốt. Nhưng sự giúp đỡ là có sẵn và việc điều trị cho các bệnh tâm thần chủ yếu ngày này đã trở nên có hiệu quả hơn bao giờ hết.

Khi nào nên bắt đầu việc chữa trị ?

Hơn một thập kỷ nghiên cứu tại các trung tâm trên toàn thế giới đã chỉ ra rằng việc can thiệp sớm thường có thể ngăn chặn một giai đoạn tâm thần đầu tiên và sự nhập viện. Thậm chí nếu một người không có dấu hiệu rõ ràng để chẩn đoán một lý bệnh tâm thần, thì những triệu chứng cảnh báo sớm nguy hiểm trên có thể là đáng lo ngại.

Ít nhất, người bị ảnh hưởng nên:

· Có một đánh giá mang tính chẩn đoán được thực hiện bởi một chuyên gia tâm thần;

· Được giáo dục về các bệnh lý tâm thần và các dấu hiệu cũng như triệu chứng cần theo dõi;

Nhận được sự tư vấn hỗ trợ về cuộc sống hằng ngày và các chiến lược quản lý stress; và được theo dõi sát sao cho những điều kiện đòi hỏi được chăm sóc tích cực hơn.

Bài và ảnh: Bảo Châu

(Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ

Lược dịch : Bs Lê Đình Sáng – BVTTTW1)