22/03/2017 12:00
Trẻ em khi sinh ra đến lúc 5 tuổi, hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh, sức đề kháng yếu nên dễ mắc phải nhiều căn bệnh truyền nhiễm. Nhiều trong số những căn bệnh này hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nên nguy cơ tử vong khi mắc bệnh rất cao. Vì vậy, tiêm chủng là cách tốt nhất giúp trẻ em giảm khả năng mắc bệnh.
Tiêm chủng định kì tại Trạm Y tế xã Cư Ebur, TP Buôn Ma Thuột
Tiêm chủng là sử dụng vắc xin thông qua đường tiêm, hoặc uống nhằm giúp cơ thể tạo ra miễn dịch, chống lại một số căn bệnh truyền nhiễm.
Năm 1985, Bộ Y tế đã triển khai chương trình tiêm chủng mở rộng tại tất cả 63 tỉnh/thành phố trên cả nước, tổ chức tiêm một số loại vắc xin miễn phí cho đối tượng chính là trẻ em từ 0 đến 36 tháng tuổi, phụ nữ mang thai và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, từ 15-35 tuổi. Chương trình tiêm chủng mở rộng được đánh giá là một trong những hoạt động y tế mang lại hiệu quả cao nhất đã bảo vệ cho hàng triệu trẻ em không mắc hoặc tử vong do các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Cụ thể, nhờ tiêm chủng, bệnh đậu mùa đã được thanh toán trên toàn thế giới từ năm 1979, Việt Nam cũng đã đạt được thành tựu là thanh toán bệnh bại liệt từ năm 2000, loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh vào năm 2005.
Hiện nay có 10 loại vắc xin được tiêm trong chương trình tiêm chủng mở rộng để phòng các bệnh: Viêm gan B, lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Viêm phổi và viêm màng não mủ do Hib, Sởi – Rubella, viêm não Nhật Bản B. Ngoài ra ở một số vùng có nguy cơ cao còn được sử dụng vắc xin phòng thương hàn và tả.
Tại tỉnh Đắk Lắk, mỗi năm có khoảng hơn 600.000 mũi tiêm được tiêm trong chương trình tiêm chủng mở rộng. Theo báo cáo của Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đắk Lắk, nhiều năm nay, nhờ làm tốt công tác theo dõi phản ứng sau tiêm nên tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ luôn đạt từ 90% trở lên. Mặc dù đã có một số ít trường hợp có phản ứng nặng sau tiêm nhưng đã được xử trí kịp thời và không để lại hậu quả nặng nề cho trẻ.
Theo khuyến cáo của ngành y tế, tất cả trẻ em khi sinh ra cần phải được tiêm chủng để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Tuy nhiên, theo thạc sĩ, bác sĩ Trịnh Quang Trí, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đắk Lắk, để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho trẻ, có một số trường hợp chống chỉ định tiêm chủng hoặc hoãn tiêm.
Những trường hợp chống chỉ định tiêm chủng
- Trẻ có tiền sử sốc hoặc phản ứng nặng sau tiêm chủng vắc xin lần trước (có cùng thành phần); sốt cao trên 39°C kèm co giật hoặc dấu hiệu viêm não/màng não, tím tái, khó thở.
- Trẻ có tình trạng suy chức năng các cơ quan (như suy hô hấp, suy tuần hoàn, suy tim, suy thận, suy gan....)
- Trẻ suy giảm miễn dịch (bệnh suy giảm miễn dịch bẩm sinh, trẻ nhiễm HIV giai đoạn lâm sàng IV hoặc có biểu hiện suy giảm miễn dịch nặng) chống chỉ định tiêm chủng các loại vắc xin sống.
- Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV mà không được điều trị dự phòng lây truyền từ mẹ sang con thì không tiêm vắc xin phòng bệnh lao.
Những trường hợp hoãn việc tiêm chủng
- Trẻ mắc các bệnh cấp tính, đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng.
- Trẻ sốt ≥ 37,5°C hoặc hạ thân nhiệt ≤ 35,5 °C (đo nhiệt độ tại nách).
- Trẻ mới dùng các sản phẩm globulin miễn dịch trong vòng 3 tháng trừ trường hợp trẻ đang sử dụng globulin miễn dịch điều trị viêm gan B.
- Trẻ đang hoặc mới kết thúc đợt điều trị corticoid (uống, tiêm) trong vòng 14 ngày.
- Trẻ có cân nặng dưới 2000g.
Những trường hợp này cần được tiêm ngay sau khi trẻ đã ổn định sức khỏe.
Thạc sĩ, bác sĩ Trịnh Quang Trí lưu ý đối với trường hợp đặc biệt như bị chó dại cắn thì dù trẻ thuộc diện hoãn tiêm hoặc chống chỉ định tiêm vẫn bắt buộc phải tiêm vắc xin phòng bệnh dại ngay và cần được theo dõi bởi các cơ sở y tế đủ điều kiện.
Còn trong các trường hợp như trẻ bị tiêu chảy, ho, cảm lạnh mà không sốt; trẻ sinh non, suy dinh dưỡng; trẻ bị dị ứng trước đó nhưng không có dấu hiệu điển hình; gia đình có trẻ tử vong nghi do tiêm chủng… thì phụ huynh vẫn cần đưa trẻ đi tiêm đúng lịch.
Tại sao phải tiêm nhắc lại vắc xin?
Hầu hết các loại vắc xin đều phải tiêm nhắc lại. Tuy nhiên, một số bậc phụ huynh đã bỏ qua điều này. Thạc sĩ, bác sĩ Trịnh Quang Trí cho biết một số vắc xin khi tiêm sẽ có đáp ứng miễn dịch, nhưng kháng thể tồn tại không lâu dài, ở một số trường hợp khác, sau một thời gian, khả năng miễn dịch suy giảm, vì vậy cần tiêm nhắc lại để nâng cao kháng thể, tăng khả năng phòng bệnh. Còn trong một số trường hợp, tác nhân gây bệnh biến đổi gen di truyền như bệnh cúm nên cần phải tiêm chủng mới.
Xử trí các phản ứng sau tiêm
Tiêm vắc xin tức là đưa một kháng nguyên lạ vào trong cơ thể. Vì vậy, mỗi cơ thể trẻ sẽ có những phản ứng với vắc xin ở các mức độ khác nhau. Hầu hết chỉ có phản ứng nhẹ với các triệu chứng như sưng đau chỗ tiêm, sốt nhẹ dưới 38,5 độ C, mệt mỏi, đau cơ, rối loạn tiêu hoá. Thạc sĩ, bác sĩ Trịnh Quang Trí cho biết đây là những phản ứng thông thường và sẽ tự hết sau từ 1-2 ngày, các bậc phụ huynh không nên quá lo lắng, đối với trẻ nhỏ cần cho bú nhiều hơn hoặc uống nước nhiều hơn ở trẻ lớn. Trước và sau khi tiêm có thể cho trẻ ăn bánh, kẹo ngọt để tạo cảm giác thoải mái, giảm căng thẳng cho trẻ.
Một số ít trường hợp trẻ có các phản ứng nặng trong vòng 30 phút hoặc 24 giờ đầu sau tiêm. Các bậc phụ huynh cần nhận biết các dấu hiệu này để đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế, đó là: sốt cao trên 39 độ C co giật, khóc kéo dài, tím tái, khó thở, sốc phản vệ…
Các vắc xin cần tiêm ngoài Chương trình tiêm chủng mở rộng
Hiện nay do ngân sách quốc gia có hạn nên các loại vắc xin được tiêm miễn phí trong Chương trình tiêm chủng mở rộng chỉ tập trung vào các bệnh nguy hiểm và có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin với chi phí rẻ. Do vậy, những gia đình có điều kiện có thể đưa trẻ đến các điểm tiêm dịch vụ để uống/tiêm một số loại vắc xin thiết yếu sau: phòng bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus; Quai bị; Thuỷ đậu; Não mô cầu; Phế cầu; Ung thư cổ tử cung…
Hầu hết vắc xin khi đưa vào tiểm chủng đều đã được kiểm tra tính an toàn và hiệu lực, tuy nhiên vẫn có một số rất ít trường hợp trẻ có phản ứng nặng sau tiêm vắc xin. Tuy nhiên, không nên vì những trường hợp cá biệt này mà phụ huynh trì hoãn hoặc không đưa trẻ đi tiêm. Vì nếu không được tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch thì trẻ có nguy cơ mắc phải nhiều căn bệnh nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại những di chứng nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí não.
Bài, ảnh: Thu Huế - Đình Thi
Trung tâm truyền thông GDSK
Facebook
Tweet
Mail
Google-plus
Các tin khác