SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Cảnh báo tình trạng sinh con ở trẻ vị thành niên

18/06/2024 02:35

Hiện nay trẻ vị thành niên (VTN) sinh con có xu hướng ngày càng tăng và đáng báo động bởi việc trẻ VTN mang thai, sinh con để lại nhiều hệ lụy, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống tương lai của trẻ mà còn ảnh hưởng đến chất lượng dân số và xã hội.

Theo số liệu thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Đắk Lắk, tỷ suất sinh ở trẻ VTN trên địa bàn tỉnh đang ở mức cao, gia tăng theo từng năm. Cụ thể, năm 2021 là 7,2‰, năm 2022 là 8,7‰ và năm 2023 là 8,6‰. 6 tháng đầu năm 2024, tỷ lệ mang thai VTN là 3,6%; Tỷ lệ phá thai VTN là 1,5%, đều tăng so với cùng kỳ năm 2023.

Vị thành niên là những trẻ từ 10 đến 19 tuổi. Vào thời điểm này, trẻ phát triển các chức năng sinh dục, sinh sản, nhu cầu tình dục xuất hiện và chưa đủ kỹ năng để kiểm soát ham muốn tình dục. Cùng với sự thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai; Quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn; Quan hệ tình dục trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân. Đồng thời, trẻ thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản, chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính, cha mẹ chưa quan tâm về việc giáo dục cho con em… Dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn rất cao và để lại nhiều hệ lụy trong tương lai. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Mỹ Linh – Phó Trưởng khoa Sức khỏe sinh sản - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, ở lứa tuổi VTN khi mang, sinh đẻ sẽ gặp nhiều khó khăn và áp lực, có rất nhiều nguy cơ nguy hiểm cho sản phụ và thai nhi. Về sức khỏe, mang thai ở tuổi VTN người mẹ dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sẩy thai, thai lưu, bất tương xứng thai khung chậu, tâm lý sợ hãi, trầm cảm và tăng can thiệp thủ thuật/phẫu thuật khi sinh. Tỷ lệ trẻ em sinh ra có nguy cơ bất thường cao, nguy cơ sinh non, trẻ nhẹ cân, suy dinh dưỡng nên hay ốm đau, thậm chí bệnh tật khiến chi phí cho khám, chữa bệnh nhiều hơn... Mặt khác, khi mang thai ngoài ý muốn, trẻ VTN có xu hướng đến những địa chỉ dịch vụ phá thai không an toàn để bỏ thai, từ đó gây ra những biến chứng nặng nề ảnh hưởng đến sức khỏe và chức năng sinh sản về sau, thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng. Về mặt kinh tế – xã hội, khi có thai ở tuổi VTN, trẻ phải gián đoạn việc học hành, khó khăn về kinh tế ảnh hưởng đến tương lai của trẻ VTN. Tỷ lệ ly dị cao, dễ bị phân biệt đối xử. Làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng và khủng hoảng tâm lý.

Làm mẹ ở tuổi vị thành niên khiến nhiều trẻ gặp nhiều hệ lụy như bỏ dở học hành, con sinh ra thiếu tháng, ốm yếu, suy dinh dưỡng... (ảnh: Quang Nhật)

Cũng theo bác sĩ Linh, nguyên nhân trẻ VTN mang thai và sinh con ngày càng gia tăng là do tại Đắk Lắk, đa số VTN nữ mang thai, sinh đẻ nằm trong bộ phận người dân tộc thiểu số, tỷ lệ tảo hôn cao một phần vì phong tục tập quán, phần còn lại vì điều kiện kinh tế dẫn đến việc VTN nghỉ học sớm. Trẻ thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản (SKSS), chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính. Bên cạnh đó, trở ngại tâm lý, khoảng cách, kiến thức của VTN khiến quá trình tiếp cận, sát sao đến các nhu cầu hay các hoạt động của lứa tuổi này còn khó khăn, thầy cô giáo và cha mẹ chưa đủ tin cậy để trẻ VTN có thể chia sẻ về SKSS, sức khỏe tình dục. Mặc dù hằng năm, tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức các buổi truyền thông về chăm sóc SKSS, sức khỏe cho VTN, thanh niên. Tuy nhiên, do kinh phí hạn chế, các hoạt động chủ yếu là truyền thông trực tiếp cho một số trường, chưa đáp ứng được nhu cầu rất lớn trong thực tế. Những hoạt động này chỉ đáp ứng phần nhỏ, với tính chất đơn lẻ chưa thành hệ thống xuyên suốt tại các tuyến. Do vậy, chưa cung cấp được dịch vụ đặc thù nhằm phục vụ nhu cầu rất lớn, đa dạng cho nhóm đối tượng này.

Chăm sóc con vừa mới sinh tại bệnh viện, chị N.T.H (trú tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk), tâm sự: Con gái chị năm nay vào lớp 11. Khoảng vào đầu năm học lớp 10, chị thấy con có biểu hiện mệt mỏi, chán ăn. Tuy nhiên, do nghĩ con đi học về mệt nên chị không chú ý nhiều. Sau đó vài tháng, con gái ăn uống tốt, tăng cân nhẹ, người hơi tròn trịa, chị lại nghĩ bé tăng cân do ăn nhiều. Đến khi thấy bụng bé to bất thường, chị đưa con đi siêu âm thì tá hỏa khi bác sĩ kết luận con gái chị đang mang thai ở tháng thứ 8. Lúc này con gái mới thú nhận là có quan hệ với người yêu, bản thân cháu cũng không biết mình mang thai. “Khi nghe tin, tôi buồn và trách bản thân mình đã quá vô tâm với con cái. Nhìn con mình đang là đứa trẻ ngây ngô, chưa biết gì các kiến thức mang thai, sinh con, giờ đã phải làm mẹ, gia đình ai cũng đau lòng. Bây giờ, cháu phải tạm nghỉ học để sinh con. Gia đình tính cho cháu nghỉ học 1 năm, sau đó sẽ cho cháu đi học lại, đồng thời hỗ trợ cháu chăm sóc, nuôi dưỡng con của mình và khích lệ, an ủi để cháu có tinh thần ổn định sau sinh”, chị N.T.H chia sẻ.

Hiện nay, xu hướng yêu và quan hệ tình dục ở lứa tuổi VTN quá sớm, trong khi các kiến thức về sức khỏe sinh sản còn hạn chế dẫn tới việc mang thai, nạo phá thai và sinh con... Việc sinh con ở tuổi VTN để lại rất nhiều hệ lụy về sau cho trẻ. Không chỉ khiến trẻ nghỉ học làm mẹ sớm mà trong quá trình quan hệ tình dục không an toàn sẽ khiến trẻ VTN mắc nhiều căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: giang mai, sùi mào gà, HIV, viêm gan B, nhiễm HPV có nguy cơ gây ra ung thư cổ tử cung... Do đó, theo bác sĩ Nguyễn Thị Mỹ Linh, để hạn chế tình trạng mang thai ở tuổi VTN điều quan trọng là cần tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục sức khỏe sinh sản cho VTN giúp các em học sinh biết được nhiều kiến thức về sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên để tự chăm sóc sức khỏe vị thành niên và thanh niên, kỹ năng ứng xử trước sự thay đổi tâm sinh lý, cách để tránh bị lạm dụng tình dục, phòng tránh việc mang thai ngoài ý muốn. Vì vậy cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục VTN. Đặc biệt, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường – gia đình – xã hội lồng ghép với các chương trình giáo dục giới tính tại các trường học giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng đắn tránh được những sai lầm không đáng có. Cần đẩy mạnh giáo dục tiền hôn nhân, các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản tại các trường học, hướng dẫn các biện pháp tránh thai phù hợp, hạn chế tình trạng nạo phá thai và ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục. Xây dựng và thực hiện các mô hình cung cấp dịch vụ thân thiện cho người ở tuổi VTN, bảo đảm trẻ có thể tiếp cận các mô hình tại nhà trường, cộng đồng. Tạo ra các chương trình có mô hình không gian an toàn cho các trẻ em gái gặp gỡ nhau và gặp gỡ các cán bộ tư vấn, đồng thời đây là nơi thực hiện nội dung các chương trình giáo dục kỹ năng sống, nơi học tập, chăm sóc sức khỏe trẻ em và là nơi các em có thể tiếp cận được với các dịch vụ chăm sóc SKSS. Nếu có sự chia sẻ đúng cách từ gia đình cùng sự quan tâm từ phía nhà trường, các ban ngành liên quan thì có thể hạn chế được tình trạng này.

Mai Lê