SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Đồng hành cùng con mắc hội chứng rối loạn phổ tự kỷ

19/06/2024 05:49

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một dạng khuyết tật phát triển về tâm thần kéo dài suốt cuộc đời. Trẻ mắc chứng tự kỷ gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Trong khi đó, cơ hội vàng để điều trị trẻ tự kỷ là có hạn và quá trình can thiệp tự kỷ lại là một hành trình lâu dài. Do đó, khi có con mắc chứng tự kỷ, điều quan trọng là các bậc cha mẹ phải thật sự quyết tâm, kiên trì, tin tưởng, yêu thương và đồng hành với trẻ.

Theo báo cáo của Khoa nhi Tổng hợp Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, từ đầu năm 2024 đến nay, số trẻ ASD đến khám tại Bệnh viện ngày càng gia tăng, trung bình mỗi ngày có ít nhất 2 - 3 trẻ đến khám. Đa số các phụ huynh khi biết con mình mắc chứng tự kỷ đều rơi vào tâm trạng ngỡ ngàng và tuyệt vọng. Bên cạnh một số phụ huynh chủ động tìm hiểu và giúp con tìm hướng điều trị thì cũng có không ít phụ huynh chủ quan, nhận thức sai lầm khiến trẻ tự kỷ mất đi cơ hội vàng được điều trị kịp thời.

Phát hiện con có các biểu hiện bất thường từ khi bé lên 2 tuổi với các biểu hiện chưa biết nói, không hóng chuyện, không cười với người lớn, chỉ thích để ý đến những đồ vật quay tròn, thường xuyên lặp đi lặp lại động tác liếm thậm chí cắn ngón chân đến chảy máu, chị N.T.G (trú tại xã Hòa Thuận, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đưa con đi khám và các bác sĩ chẩn đoán con chị mắc hội chứng rối loạn phổ tự kỷ. “Khi nghe kết quả, tôi cùng chồng ai cũng buồn và lo lắng, hoang mang cho tương lai của con mình. Về nhà, ông bà nội, ngoại đều bảo cứ để thế ít bữa lớn bé sẽ tự biết nói và phát triển bình thường. Tuy nhiên, qua tìm hiểu và được các bác sĩ tư vấn, tôi vẫn quyết định đưa con đi điều trị. Nay bé đã được 4 tuổi, suốt 2 năm ròng rã tôi đều đồng hành cùng con trong quá trình chữa trị. Vất vả, mệt mỏi, nhiều khi cũng nản chí muốn bỏ cuộc nhưng rồi nhìn con, nhớ lại những tiến bộ mà con đạt được tôi lại động viên mình cùng cố gắng với con. Đến nay tuy cháu chưa thể bình thường như những trẻ khác, nhưng đã có tiến bộ hơn, cháu đã nói được những từ ngắn”, chị N.T.G chia sẻ.

Bác sĩ tư vấn cho phụ huynh có trẻ mắc hội chứng tự kỷ hiểu vai trò của ba mẹ trong quá trình đồng hành chữa trị cùng con. (ảnh: Quang Nhật)

Cũng phát hiện con mắc chứng rối loạn tự kỷ cách đây ít tháng, những tuần qua, đều đặn ngày nào tới lịch điều trị là anh N.V.T (trú tại phường Ea Tam, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đều đưa con đến Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên. Anh N.V.T cho biết: Con tôi gần 2 tuổi, khi ở nhà gia đình nhận thấy cháu bất thường khi gọi nhưng cháu không chú ý, không có biểu hiện bập bẹ tập nói, chỉ chăm chăm chú ý vào một đồ vật nhất định. Đi khám, khi bác sỹ nói không có thuốc nào chữa khỏi hội chứng tự kỷ của con mình, tôi đã vô cùng hụt hẫng. Tuy nhiên, rất may gia đình phát hiện và đưa cháu đi khám sớm nên bác sĩ nói quá trình điều trị cho cháu sẽ có nhiều kết quả khả quan. Do đó, chúng tôi ai cũng động viên nhau cùng cố gắng với con. Đến nay, sau một thời gian được điều trị theo hướng dẫn, cháu đã có những tiến bộ rất tích cực. Các bác sĩ đã hỗ trợ, hướng dẫn gia đình cách chăm sóc, khắc phục những rối loạn phát triển của cháu. Về nhà, chúng tôi luôn dành thời gian vui chơi, trò chuyện cùng con để giúp con đạt kết quả tốt hơn trong điều trị hội chứng này.

Theo bác sĩ Nguyễn Nay Ngân – Khoa Nhi tổng hợp Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên, rối loạn phổ tự kỷ là một khuyết tật phát triển suốt đời của trẻ, được đặc trưng bởi sự suy giảm trong tương tác xã hội và sự hiện diện của các kiểu hành vi, sở thích hoặc hoạt động bị hạn chế, lặp đi lặp lại có thể gây ra nhiều khó khăn trong tương tác xã hội, giao tiếp và việc tham gia vào các hoạt động hàng ngày. Khi mắc rối loạn tự kỷ, trẻ thường có dấu hiệu nhạy cảm về giác quan (như thích quay tròn, thích liếm tay hay ngược lại quá nhạy cảm với âm thanh dù nhỏ, sợ người khác đụng vào người); Trẻ xuất hiện các vấn đề về hành vi không phù hợp như giận dữ quá mức, gây hấn hay tự làm hại bản thân, rối loạn giấc ngủ,… Khi mắc ASD, nếu trẻ không được can thiệp và điều trị sớm, trẻ sẽ bị hạn chế trong giao tiếp, tương tác xã hội, cản trở khả năng kết bạn, hoạt động nhóm, tham gia các hoạt động tại nhà, trường, ngoài xã hội. Trẻ khó có thể bày tỏ nhu cầu với những người trong gia đình, bạn bè xung quanh. Và khi không ai hiểu nhu cầu của mình sẽ sinh ra tâm lý ức chế, bực tức tạo ra các hành vi không phù hợp như cắn bạn, la hét, đập đầu vô tường,… Bên cạnh đó, do sở thích hạn chế, chơi rập khuôn sẽ giới hạn trẻ chỉ chơi một số đồ chơi nhất định, khó chấp nhận sự thay đổi, sáng tạo hoặc chơi không đúng chức năng.

Bác sĩ Ngân cho biết, để nhận biết sớm trẻ mắc hội chứng tự kỷ, phụ huynh có thể chú ý các dấu hiệu báo động ở trẻ. Cụ thể, trẻ không bi bô, không biết dùng cử chỉ, dấu lúc 12 tháng; Trẻ không nói từ đơn khi 16 tháng, không đáp lại khi được gọi tên, không tự nói được câu có 2 từ khi 24 tháng và trẻ mất kỹ năng ngôn ngữ hoặc xã hội ở bất kỳ độ tuổi nào.

Thực tế hiện nay, không ít phụ huynh khi bác sĩ chẩn đoán con bị tự kỷ vẫn không tin đó là sự thật. Nhiều trường hợp, cha mẹ đã biết tình trạng của con, đưa con đến điều trị nhưng khi về nhà không có thời gian dành cho con khiến quá trình điều trị không mang lại nhiều kết quả. Cũng có những trường hợp cha mẹ bỏ cuộc, đến khi trẻ có hành vi bất thường mới trở lại điều khiến quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn và cũng có không ít cha mẹ biết tình trạng của con nhưng chưa tìm được địa chỉ hướng dẫn điều trị phù hợp… Một thực tế khác là hiện nay, tâm lý của phụ huynh có con bị tự kỷ rất e ngại khi đưa con vào Bệnh viện điều trị. Họ sợ gặp người quen và sự kỳ thị của xã hội. Trong khi đó, cơ hội vàng để điều trị trẻ tự kỷ là có hạn. Trẻ mắc chứng tự kỷ được phát hiện sớm và trị liệu vào giai đoạn trẻ 24 tháng tuổi là thời điểm chẩn đoán rõ nhất, dễ can thiệp nhất.

Ba mẹ đồng hành cùng trẻ tự kỷ sẽ giúp quá trình điều trị đạt hiệu quả cao. (ảnh: Quang Nhật)

Rối loạn phổ tự kỷ không phải một bệnh lý nên không có thuốc điều trị. Đây là khuyết tật phát triển suốt đời. Do đó, tại Bệnh viện Đa khoa vùng Tây nguyên, trẻ sẽ được áp dụng phương pháp âm ngữ trị liệu, can thiệp hành vi, sử dụng AAC để phát triển ngôn ngữ, giảm thiểu các hành vi không phù hợp. Thông qua can thiệp, trẻ sẽ cải thiện được khả năng giao tiếp, tương tác với người xung quanh, biết cách cư xử không để các hành vi không phù hợp xảy ra; Tăng sự hiểu biết, phát triển ngôn ngữ kĩ năng xã hội của mình để đi học hòa nhập, để cùng tham gia vào các hoạt động thường ngày, làm những công việc đơn giản, không trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh sự can thiệp của các bác sĩ, thì cha mẹ đóng vai trò quyết định trong việc can thiệp và mang liệu hiệu quả trong quá trình điều trị rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em. Nếu cha mẹ chủ động tham gia và đầu tư thời gian, kiến thức tìm hiểu, chơi, tương tác, giao tiếp với con thì trẻ sẽ có tiến bộ. Ngược lại, cha mẹ không chấp nhận vấn đề của con, không quan tâm, không tìm phương pháp khoa học, cha mẹ mâu thuẫn, gia đình có nhiều căng thẳng, không giao tiếp với con thì trẻ không tiến bộ, có khi còn nặng hơn. “Cha mẹ là người chăm sóc, theo dõi con từ nhỏ, là người hiểu con nhất. Bên cạnh đó, thời gian can thiệp tại nhà rất quan trọng với trẻ, khi được tiếp xúc với môi trường tự nhiên quen thuộc, gia đình hiểu thói quen, tính cách, những hoạt động được tạo ra một cách tự nhiên nhất sẽ giúp trẻ tiến bộ nhanh hơn. Do đó, đối với trẻ tự kỷ, cha mẹ sẽ là người đồng hành cùng con trong suốt chặng đường đời”, bác sĩ Ngân nhấn mạnh.

Điều trị cho trẻ tự kỷ là cả một hành trình dài xuyên suốt cả cuộc đời của trẻ. Việc điều trị sớm sẽ giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống. Tùy từng mức độ, tình trạng của bệnh mà mỗi bác sĩ sẽ đưa ra những phác đồ điều trị khác nhau, nhưng phương pháp chữa trị tốt nhất để cải thiện tình trạng của trẻ là sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt của cha mẹ, gia đình và người thân. Sự quan tâm, chăm sóc không chỉ thể hiện bằng tình yêu mà còn là sự kiên trì, nhẫn nại, bền bỉ. Đối với trẻ rối loạn phổ tự kỷ, cha mẹ chính là bác sĩ, điều dưỡng, chuyên gia dinh dưỡng, thầy cô giáo và bạn bè của con. Do đó, gia đình cần đồng hành cùng trẻ vượt qua những thử thách khó khăn, để trẻ đạt được kết quả cao trong điều trị, giúp trẻ sớm hòa nhập với bạn bè và mọi người xung quanh.

Mai Lê