SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Vai trò của tiêm vắc xin trong phòng, chống bệnh dại.

17/11/2025 09:20

Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút dại gây ra, bệnh lây truyền từ động vật sang người, chủ yếu qua vết cắn hoặc vết cào của động vật mắc bệnh, đặc biệt là chó và mèo. Một khi các triệu chứng lâm sàng của bệnh dại đã xuất hiện, hầu như tất cả các trường hợp đều dẫn đến tử vong. Chính vì vậy, việc phòng bệnh bằng tiêm vắc xin có vai trò đặc biệt quan trọng, được coi là “lá chắn” hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe con người và cộng đồng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 59.000 người trên thế giới tử vong vì bệnh dại, trong đó phần lớn là trẻ em ở châu Á và châu Phi. Ở Việt Nam, dù số ca bệnh đã giảm nhưng vẫn ghi nhận hàng chục đến hàng trăm ca tử vong mỗi năm, phần lớn do người dân không tiêm phòng hoặc không xử lý đúng cách sau khi bị chó cắn. Tại tỉnh Đắk Lắk, theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, từ đầu năm 2025 đến nay, toàn tỉnh đã ghi nhận 7 trường hợp tử vong do bệnh dại tại các xã thuộc các khu vực Krông Ana, M’Đrắk, Ea H’leo, Cư M’gar và Buôn Ma Thuột. Điểm chung đáng tiếc của các ca bệnh này là đều không được tiêm vắc xin phòng dại sau khi bị phơi nhiễm, và chỉ đến bệnh viện khi bệnh đã ở giai đoạn toàn phát với các triệu chứng điển hình như sợ nước, sợ gió, vật vã, kích thích. Hậu quả là người bệnh tử vong nhanh chóng chỉ sau vài giờ đến vài ngày. Thực tế này cho thấy nhận thức của người dân về bệnh dại và tầm quan trọng của việc tiêm vắc xin vẫn còn hạn chế.

Vắc xin là lá chắn quan trọng giúp ngăn ngừa bệnh dại sau khi bị chó cắn, mèo cào.

Mặc dù đã gần ba tháng trôi qua kể từ ngày trong xóm có trẻ nhỏ tử vong vì bệnh dại, nhưng đến nay chị T.M.K (trú tại xã Hòa Phú, tỉnh Đắk Lắk) vẫn chưa hết xót xa. Theo lời chị K., bé là một đứa trẻ thân thiện, hay chơi với động vật. Vào khoảng tháng 6/2025, trong xóm xuất hiện một con chó lạ chạy rông, và không may bé bị con chó này cắn nhiều vị trí ở vùng cánh tay bên trái. Tuy nhiên, sau khi bị cắn, bé không được đưa đi tiêm vắc xin phòng bệnh dại. Hơn một tháng sau, bé bắt đầu có biểu hiện sốt, sợ nước, sợ gió, vật vã, kích thích — những triệu chứng điển hình của bệnh dại, và đã tử vong chỉ sau vài ngày phát bệnh. Chị K, chia sẻ: “Thật sự rất xót xa. Chỉ vì chủ quan mà cháu bé đã ra đi mãi mãi. Từ sau sự việc đau lòng ấy, không chỉ gia đình tôi mà người dân trong xóm ai cũng nâng cao ý thức hơn về việc tiêm vắc xin phòng bệnh dại. Mỗi khi có người bị chó hoặc mèo cắn, dù chỉ là vết trầy xước nhỏ, mọi người đều chủ động đến cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm vắc xin kịp thời. Các hộ nuôi chó, mèo cũng bắt đầu đưa vật nuôi đi tiêm phòng định kỳ, nhốt, xích hoặc rọ mõm khi ra đường để tránh gây nguy hiểm cho người khác”.

Trước thông tin ghi nhận nhiều trường hợp tử vong do bệnh dại, nguyên nhân đều là do bị chó cắn nhưng không đi tiêm phòng sau phơi nhiễm, người dân trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk rất lo lắng, trong đó có anh H.V.T (trú tại phường Tân An, tỉnh Đắk Lắk). Theo anh H.V.T, do tình hình bệnh dại trên địa bàn đang diễn biến phức tạp, nên trong tháng 9 vừa qua, khi gia đình anh phát hiện một con chó lạ từ ngoài đường vào cắn chó nhà mình rồi bỏ đi, sau đó chó nhà anh có biểu hiện mệt mỏi, bỏ ăn, lừ đừ, anh đã nhốt lại để theo dõi và báo cho Trạm Thú y Trung ương II đến lấy mẫu xét nghiệm. Kết quả cho thấy chó nhà anh dương tính với vi rút dại. Qua điều tra dịch tễ, con chó lạ cắn chó nhà anh không phải là chó trong xóm và sau đó không còn xuất hiện trở lại. Trong quá trình chăm sóc, anh H.V.T và các thành viên trong gia đình thường xuyên tiếp xúc gần với chó, tuy không ai bị cắn nhưng vẫn có nguy cơ phơi nhiễm gián tiếp qua nước bọt hoặc dịch tiết của con vật. Nhận thức được mức độ nguy hiểm của bệnh dại, anh và gia đình đã chủ động đi tiêm vắc xin phòng bệnh để đảm bảo an toàn sức khỏe. Anh H.V.T, nói: “Khi biết con chó nhà mình dương tính với vi rút dại, thật sự tôi rất hoang mang và lo lắng. Lúc đó tôi chỉ nghĩ, nếu chẳng may trong quá trình chăm sóc mà bị lây thì hậu quả sẽ không thể lường trước được. Chính vì vậy, ngay khi có kết quả xét nghiệm, cả gia đình tôi đã đến cơ sở y tế để được tiêm vắc xin phòng bệnh dại. Nhờ được tư vấn kỹ lưỡng, chúng tôi hiểu rõ rằng bệnh dại vô cùng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu tiêm vắc xin kịp thời và đúng phác đồ”.

Khi bị chó cắn, mèo cào, người dân nên biết cách xử lý vết thương đúng cách theo hướng dẫn của ngành Y tế.

Qua những câu chuyện đau lòng và bài học thực tế từ người dân có thể thấy rằng, tiêm vắc xin phòng dại đóng vai trò hết sức quan trọng trong công tác phòng, chống bệnh dại. Tiêm vắc xin không chỉ giúp cơ thể con người tạo miễn dịch chống lại vi rút dại, mà còn là “lá chắn” vững chắc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Bởi nếu không được tiêm vắc xin, sau khi bị chó, mèo mang vi rút dại cắn và vi rút xâm nhập vào cơ thể, vi rút sẽ di chuyển theo dây thần kinh lên não, gây tổn thương nghiêm trọng hệ thần kinh trung ương, dẫn đến co giật, sợ nước, liệt và cuối cùng khiến người bệnh tử vong. Tiêm vắc xin phòng dại là biện pháp chủ động giúp cơ thể tạo ra kháng thể chống lại vi rút Rabies. Khi bị phơi nhiễm, người hoặc vật nuôi đã được tiêm phòng sẽ có khả năng miễn dịch, tiêu diệt vi rút và ngăn chặn bệnh tiến triển. Đối với vật nuôi như chó và mèo, việc tiêm phòng không chỉ bảo vệ chúng khỏi tử vong do dại mà còn ngăn chặn sự lây lan sang người. Bác sĩ Lê Phúc – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, cho biết: Khi bị chó cắn mà chưa xác định được con chó có mắc bệnh hay không thì tốt nhất nên đi tiêm phòng vắc xin. Tùy vị trí vết cắn và tùy tình trạng con chó mà các bác sĩ sẽ có tư vấn để tiêm vắc xin hoặc vừa tiêm cả vắc xin và huyết thanh chống dại. Chỉ có tiêm vắc xin thì mới phòng được tử vong do dại. Theo phác đồ, vắc xin tiêm đúng, đủ liều cần tiêm đủ 5 mũi. Từ mũi tiêm đầu tiên, mũi thứ 2 tiêm vào 3 ngày sau mũi 1, mũi tiếp theo vào 7 ngày sau, 14 ngày sau và 28 ngày sau. Việc tiêm đủ 5 mũi sẽ đảm bảo cho việc phòng bệnh dại. Đối với huyết thanh, tùy mức độ tổn thương và vị trí của vết thương, bác sĩ sẽ quyết định việc tiêm huyết thanh kháng dại”.

Bệnh dại là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. May mắn thay, bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu người dân nâng cao nhận thức, chủ động tiêm vắc xin đúng cách và đảm bảo tiêm phòng định kỳ cho vật nuôi. Tiêm vắc xin không chỉ bảo vệ bản thân mà còn giúp ngăn chặn sự lây lan của vi rút dại trong cộng đồng, giảm thiểu những mất mát thương tâm, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế, xã hội đáng kể bởi chi phí tiêm phòng thấp hơn nhiều so với chi phí điều trị và các tổn thất do bệnh gây ra. Việc tiêm vắc xin phòng dại không chỉ là hành động bảo vệ bản thân mà còn là trách nhiệm với cộng đồng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu “Việt Nam không còn người chết vì bệnh dại vào năm 2030”.

Bài: Mai Lê; ảnh: Quang Nhật