SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Không chủ quan với bệnh trầm cảm ở tuổi vị thành niên

30/08/2023 07:08

Sống khép mình, không muốn tiếp xúc hay trò chuyện với bất kỳ một ai, học tập giảm sút, có những hành vi, ý tưởng tự sát hoặc tự huỷ hoại bản thân …là các triệu chứng của bệnh nhân mắc bệnh trầm cảm ở tuổi vị thành niên mà Bệnh viện tâm thần tỉnh Đắk Lắk thường xuyên tiếp nhận khám và điều trị trong thời gian qua. Trầm cảm ở tuổi vị thành niên nếu không được phát hiện và điều trị sớm sẽ để lại hậu quả nặng nề về sức khoẻ, nghiêm trọng hơn là tính mạng.

Theo báo cáo của Bộ Y tế, hiện nay, tỷ lệ người dân mắc các bệnh về sức khoẻ tâm thần chiếm khoảng 14,9% dân số, nghĩa là có gần 15 triệu người, trong đó các bệnh lý về rối loạn lo âu, trầm cảm là nhóm bệnh có tỷ lệ mắc khá cao. Trong một báo cáo điều tra sức khoẻ tâm thần vị thành niên Việt Nam do Viện Xã hội thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam công bố ngày 18/11/2022, kết quả cho thấy 21,7% trẻ vị thành niên Việt Nam có vấn đề về sức khoẻ tâm thần. Trong đó, trầm cảm là một trong những vấn đề sức khoẻ tâm thần phổ biến.

Trẻ vị thành niên là ở độ tuổi từ 10 đến 18 tuổi. Trầm cảm vị thành niên là một rối loạn tâm trạng gây ra cảm giác buồn bã và mất hứng thú trong cuộc sống. Đây là vấn đề hay gặp ở tuổi vị thành niên nhưng do các bậc phụ huynh không nhận biết được mà thường nhầm lẫn là giai đoạn dậy thì, là sự thay đổi tâm sinh lý ở lứa tuổi này nên để tình trạng trầm cảm kéo dài, dẫn đến hành vi tự tử. Tại tỉnh Đắk Lắk, chưa có số liệu thống kê cụ thể về tình trạng tự tử ở trẻ vị thành niên do trầm cảm, tuy nhiên, trung bình một tháng bệnh viện Tâm thần tỉnh tiếp nhận khám và điều trị cho khoảng 20 đến 30 trường hợp.

Bệnh nhân tuổi vị thành niên mắc bệnh trầm cảm đang được điều trị tại Bệnh viện Tâm thần Đắk Lắk. (ảnh: Quang Nhật)

Trường hợp em N.D.H, 15 tuổi ở huyện Buôn Đôn phát hiện bị trầm cảm từ năm học lớp 7. Nguyên nhân mắc bệnh được H chia sẻ là do bố mẹ hay cãi nhau và bố thường xuyên bạo lực với mẹ, từ đó H cảm thấy chán nản, ghét con trai và bắt đầu lên mạng xã hội làm quen và yêu một bạn đồng giới lớn hơn vài tuổi. Từ đó, cứ mỗi buổi tối, chờ ba mẹ đi ngủ và người yêu đồng giới học xong, cả hai thường xuyên trò chuyện đến tận 2, 3 giờ sáng và uống rượu online để giải sầu. Dần dần, bố mẹ nhận ra H thay đổi tính cách không bình thường, càng ngày càng ít nói, sống thu mình lại, không chịu tiếp xúc hay tâm sự hay trò chuyện cùng gia đình cũng như bạn bè, tính tình cũng không còn hoạt bát, năng động như trước nên bố mẹ đã đưa H vào Bệnh viện Tâm thần để khám. Sau khi nhận kết quả từ bác sĩ, gia đình đã phối hợp rất tốt trong việc chăm sóc và điều trị cho H nên bệnh đã cải thiện rất tích cực.

Trường hợp khác là em N.B.A, 15 tuổi ở huyện Cư M’Gar bị mắc bệnh trầm cảm từ năm 2021. Bình thường bệnh nhân A rất hoạt bát, lanh lẹ, thích chơi đá bóng và đặc biệt tất cả các hoạt động ngoại khoá của trường, của lớp A đều tham gia đầy đủ. Nhưng năm 2021, A bắt đầu có các dấu hiệu lầm lỳ, không nói chuyện, không muốn tiếp xúc với mọi người, học tập giảm sút. Khi phát hiện những biểu hiện này, bố mẹ của A đều cho rằng con đang ở độ tuổi dậy thì nên tính cách thay đổi vì vậy không đưa A đi khám bệnh. Tình trạng này kéo dài được một năm, lúc này A có dấu hiệu nặng hơn, có biểu hiện bỏ bê bản thân ngay cả việc vệ sinh cá nhân nên gia đình mới đưa A ra Hà Nội để khám thì được chẩn đoán mắc bệnh trầm cảm. “Bệnh nhân này bị trầm cảm và không nói chuyện một thời gian dài nên quai hàm bị cứng, do đó, trong quá trình điều trị trầm cảm, bác sĩ vừa điều trị liệu pháp tâm lý vừa kết hợp phục hồi chức năng cơ hàm cho bệnh nhân. Tuy nhiên, do bệnh phát hiện muộn, dù đã điều trị tích cực được một năm nhưng bệnh nhân vẫn chưa cải thiện, chỉ nói được lí nhí và không có khả năng để trở lại trường học”, bác sĩ Nguyễn Thị Bé - Trưởng khoa điều trị nam, Bệnh viện Tâm thần tỉnh cho hay.

Cũng theo bác sĩ Bé, những năm gần đây, bệnh viện thường tiếp nhận những trường hợp tuổi vị thành niên mắc bệnh trầm cảm có dấu hiệu tự sát, tự lấy dao rạch cổ tay, cắt mạch máu hay tìm hiểu trên mạng những cách tự tử để thực hiện. Rất may, những trường hợp đó đều được phát hiện và đưa đi cấp cứu kịp thời nên không nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, vấn đề này là một thực trạng đáng báo động mà các bậc phụ huynh cần phải chú ý và quan tâm đến con mình nhiều hơn bởi nếu để bệnh kéo dài khả năng chữa khỏi rất khó.

“Tuổi vị thành niên có rất nhiều dấu hiệu trầm cảm và phụ huynh hoàn toàn có thể nhận diện qua các hành động khác lạ của con, như: thay đổi cách ăn uống, rối loạn giấc ngủ, trốn tránh bạn bè hoặc gia đình, bỏ những thói quen thường nhật, có hành vi bạo lực, đập phá, đánh nhau, không kiềm chế được cảm xúc, hành vi, cẩu thả trong cách ăn mặc, thay đổi cá tính một cách bất ngờ, thường xuyên chán nản, không thể tập trung, từ chối không đi học, mất hứng thú về những thú vui cá nhân…Cũng có những trường hợp bị trầm cảm nhưng triệu chứng bị ẩn, khó nhận ra. Thay vào đó, người bệnh sẽ có xu hướng chống đối, không chịu lắng nghe và tiếp nhận các ý kiến từ mọi người. Người bệnh phản kháng lại những hành động mà cha mẹ đề cập đến, luôn có cảm giác đề phòng và muốn xa lánh với tất cả mọi người. Có rất nhiều nguyên nhân mắc bệnh trầm cảm ở tuổi vị thành niên, nhưng có một số nguyên nhân chính có thể kể đến, như: trong gia đình có người bị trầm cảm, áp lực quá lớn trong học tập, bạo lực học đường, lạm dụng tình dục, bạo lực gia đình, gia đình tan vỡ, mất đi người thân, mâu thuẫn bạn bè không được giải quyết, bất đồng quan điểm hoặc thiếu sự quan tâm với trẻ…Một số nguyên nhân khác có thể khiến trẻ vị thành niên trầm cảm là chấn thương, tai nạn hoặc bệnh tật. Trong số các nguyên nhân gây bệnh thì áp lực trong học tập cũng là vấn đề các bậc phụ huynh cần lưu tâm. Với lứa tuổi vị thành niên, để phát triển toàn diện thì cần cân bằng các hoạt động học tập và vui chơi, vận động thể chất. Nhưng thực tế hiện nay, rất nhiều trẻ vị thành niên đang phải chịu những áp lực học tập rất lớn, không chỉ từ nhà trường mà còn từ bố mẹ, luôn áp đặt cho trẻ mục tiêu quá cao, thời gian học lấn chiếm hết thời gian vui chơi. Khi trẻ không đạt kết quả như kỳ vọng, bố mẹ tỏ thái độ tức giận, thất vọng. Điều đó khiến trẻ cảm thấy thất bại, tự ti về bản thân. Từ những cảm xúc này sẽ dần hình thành bệnh trầm cảm”, bác sĩ Bé cho biết thêm.

Để phòng tránh căn bệnh này, cha mẹ cần thường xuyên quan tâm, chia sẻ mọi khó khăn cũng như niềm vui trong cuộc sống cùng con. Không nên đưa ra những nhận xét tiêu cực về những quan điểm hay vấn đề của trẻ, không nên quát mắng, xúc phạm khi trẻ có lỗi mà nên phân tích, giảng giải cho trẻ hiểu; không nên đặt ra quá nhiều kỳ vọng cũng như gây thêm cho trẻ các áp lực về thành tích học tập. Trẻ thường che giấu những vấn đề khiến chúng bị tổn thương, do vậy cha mẹ cần quan sát kỹ những biểu hiện bất thường của con để kịp thời tháo gỡ, giúp trẻ mở lòng và tự tin hơn trong cuộc sống. Khi trong gia đình có người bị trầm cảm thì khả năng trẻ mắc bệnh sẽ rất cao, do đó, bố mẹ cần theo dõi sát sao để phát hiện và điều trị kịp thời./.

Mỹ Hạnh