18/10/2023 02:31
Để công tác phòng chống bệnh sốt rét đạt hiệu quả, bên cạnh việc thực hiện tốt công tác điều trị, đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân thì công tác dự phòng cũng đóng vai trò hết sức quan trọng. Những năm qua, các nhân viên Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk đã không quản khó khăn, vất vả, đều đặn lặn lội vào các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, rừng núi hiểm trở và trực tiếp dùng bản thân mình làm mồi nhử bắt muỗi để phục vụ công tác xét nghiệm, giám sát, qua đó góp phần dự báo tình hình bệnh sốt rét trên địa bàn.
Xuất phát từ TP. Buôn Ma Thuột, vượt qua hơn 60Km với gần 2 giờ ngồi xe, các nhân viên của Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng mới đặt chân tới được buôn Đrăng Phốk – vùng lõi của Vườn Quốc gia Yók Đôn (huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk). Với những túi to, túi nhỏ lỉnh kỉnh dụng cụ phục vụ cho việc bắt muỗi như đèn pin, đèn nhử muỗi, lam lấy mẫu, ống nghiệm thủy tinh dùng bắt muỗi… chưa kịp nghỉ ngơi, đoàn nhân viên đã lập tức lắp ráp đồ đạc chuẩn bị lên đường đi bắt muỗi sốt rét, bởi thời gian thích hợp để bắt muỗi thường từ 18 giờ tối đến rạng sáng hôm sau. Địa điểm để bắt được muỗi của các “thợ săn” thường là những nơi muỗi sinh sống nhiều như trong các cánh rừng, chuồng trâu, bò. Để phục vụ giám sát, điều tra muỗi truyền bệnh sốt rét ở những khu vực nguy cơ hoặc địa bàn có bệnh nhân mắc sốt rét, nhân viên chuyên trách có thể dùng các phương pháp khác nhau như: Bắt muỗi trú đậu trong nhà ban ngày và ban đêm, ở ngoài nhà ban ngày, ở chuồng gia súc ban đêm; dùng bẫy đèn, bẫy màn bắt muỗi; đặc biệt là lấy thân mình làm mồi cho muỗi đốt máu ban đêm để bắt. Phương pháp dùng mồi người bắt muỗi đêm được thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Y tế về giám sát và phòng chống sốt rét ban hành tại Quyết định số 4922/QĐ-BYT ngày 25/10/2021. Theo đó, người bắt muỗi phải bộc lộ các phần cơ thể như tay, chân… để dẫn dụ muỗi bay đến bám đậu, chích hút máu để bắt. Muỗi sau khi bắt về sẽ được xác định thành phần loài, tính mật độ muỗi để phục vụ giám sát, điều tra, hoặc dùng thử nghiệm sinh học, xác định mức nhạy cảm của muỗi đối với hóa chất và đánh giá hiệu lực diệt tồn lưu của hóa chất.
|
Treo đèn bắt muỗi quanh khu vực chuồng gia súc. (Ảnh: Quang Nhật)
|
Với hơn 17 năm làm công tác về phòng chống sốt rét, anh Y Thoắt Mlô – Nhân viên Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk không thể đếm hết những đêm anh thức trắng lấy thân mình làm mồi nhử bắt muỗi. Trải qua nhiều năm công tác, hầu như tất cả các khu rừng trên địa bàn tỉnh đều đã in hằn dấu chân của anh Y Thoắt và các đồng nghiệp. Để bắt được muỗi, anh Thoắt luôn tự mình thực hiện việc đặt bẫy đèn, vào tận chuồng trâu, chuồng bò, lùm cây, bụi rậm để đánh giá mật độ muỗi, thậm chí tiên phong lấy mình ra làm mồi cho muỗi đốt để bắt muỗi. Những cuộc đi bắt muỗi thường diễn ra thâu đêm, suốt sáng, song, anh luôn đồng hành trọn vẹn cùng các cán bộ, nhân viên trong Khoa. Theo anh Y Thoắt, đối với mỗi nhân viên làm công việc phòng chống bệnh sốt rét, khó khăn, vất vả ai cũng từng trải qua, trèo đèo, lội suối, thức trắng đêm như là người bạn đồng hành thân thiết trong công việc. Đối với công việc lấy thân mình làm mồi cho muỗi đều có khả năng bị bệnh sốt rét, đó là điều rất đáng lo ngại. “Trong số anh em thực hiện việc lấy thân mình làm mồi nhử bắt muỗi, đã từng có người bị sốt rét khiến anh em không khỏi lo lắng. Tuy nhiên, với mong muốn nhanh chóng loại trừ được bệnh sốt rét, mặc dù khó khăn, vất vả và tiềm ẩn nhiều nguy cơ mắc bệnh nhưng anh em trong Khoa luôn động viên cùng nhau cố gắng, cống hiến hết mình trong công việc”, anh Y Thoắt chia sẻ.
Để bắt đủ muỗi phục vụ cho công tác điều tra, giám sát bệnh sốt rét, các nhân viên Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng thường phải ở lại trong rừng từ 3 đến 4 ngày ròng rã. Khác với các loài muỗi khác, muỗi Anopheles gây bệnh sốt rét rất thông minh, chúng chỉ hoạt động vào buổi tối và ít bị đánh lừa bởi bẫy ánh sáng nên cách duy nhất để bắt được chúng là lấy thân mình để nhử. Suốt đêm phơi mình làm mồi cho muỗi, các nhân viên y tế không chỉ bị loài muỗi Anopheles “tích cực” vây đốt mà còn bị nhiều loài khác bu lại cắn, đốt khiến công việc càng thêm vất vả và nguy hiểm.
|
Anh Y Thoắt bắt muỗi sốt rét quanh khu vực chuồng bò. (Ảnh: Quang Nhật)
|
Với công việc này, nhân viên y tế nam còn thấy vất vả thì đối với nhân viên nữ sẽ khó khăn hơn nhiều. Tuy nhiên, không vì vậy mà các nhân viên nữ e dè, trốn tránh. Bản thân là một người mẹ, một người vợ với bao công việc phải lo toan, nhưng những năm qua, bằng sự nhiệt huyết với nghề, chị Nguyễn Thị Kim Tuyền - nhân viên Khoa Xét nghiệm-Chẩn đoán hình ảnh-Thăm dò chức năng Trung tâm Kiểm soát bệnh tật vẫn chu toàn với công việc lấy thân mình làm mồi nhử bắt muỗi. Trong màn đêm, nhìn chị ngồi cạnh chuồng gia súc ngay giữa rừng, đôi tay thoăn thoắt dùng ống nghiệm thủy tinh bắt muỗi đang đốt trên chân một cách thuần thục, chúng tôi không khỏi ấn tượng và khâm phục trước tinh thần làm việc của chị. Theo chị Tuyền, chỉ yêu và đam mê với nghề thì mới làm được công việc này. Bởi việc bắt muỗi quá vất vả, phải thức đêm ngồi giữa rừng hoặc vào ngồi ở chuồng gia súc, chưa kể tiềm ẩn nguy cơ mắc bệnh. “Lần đầu tiên khi tham gia việc lấy thân mình làm mồi nhử muỗi tôi còn dè dặt và lo lắng. Vậy mà cũng đã thấm thoắt 17 năm gắn bó với công việc này, giờ đối với bản thân mình, vất vả khó khăn, thậm chí có thể mắc bệnh cũng không sao, chỉ mong bản thân mình đóng góp phần nào giúp công tác loại trừ bệnh sốt rét sớm được thực hiện, bà con không còn phải lo lắng về bệnh sốt rét nữa là mình vui rồi”, chị Tuyền tâm sự.
|
Chị Kim Tuyền cùng đồng nghiệp kiểm tra muỗi sau khi dùng thân mình làm mồi nhử bắt muỗi. (Ảnh: Quang Nhật)
|
Trong nghiên cứu muỗi truyền bệnh sốt rét, các nhà khoa học về côn trùng đã thực hiện phương pháp điều tra bằng cách bắt muỗi ở chuồng gia súc, bìa rừng vào ban đêm để thu thập dữ liệu. Sau khi bắt muỗi, gây mê, họ sẽ phân tích để biết được: thành phần loài, đặc tính, ái tính (muỗi đốt người hoặc động vật hoặc cả 2), sự thay đổi của véc tơ truyền bệnh sốt rét… Từ đó sẽ đưa cách phòng bệnh sốt rét hiệu quả theo từng vùng nhất định. Nhờ đó mà những năm gần đây, công tác phòng bệnh sốt rét trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Thạc sĩ, bác sĩ Hoàng Hải Phúc – Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, cho biết: Hiện tại, tình hình bệnh sốt rét trên địa bàn tỉnh tạm thời ổn định. So với các năm trước, tình hình sốt rét giảm rất nhiều về số ca mắc bệnh, 9 tháng đầu năm 2023 chỉ ghi nhận 7 trường hợp mắc sốt rét nhưng chủ yếu là các trường hợp ngoại lai. Tỉnh Đắk Lắk đang thực hiện lộ trình tiến tới loại trừ bệnh sốt rét vào năm 2028, do đó, công tác phòng chống sốt rét luôn được chú trọng từ việc chủ động điều tra, giám sát tại các địa bàn nóng về sốt rét như huyện Ea Súp, Buôn Đôn, Ea Kar, Krông Năng, Ea H’leo tới việc đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân. Để đạt được kết quả như vậy, ngoài công sức phòng chống bệnh của ngành y tế, cộng đồng còn có sự góp sức không nhỏ của những nhân viên y tế chuyên đi làm mồi cho muỗi của Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng.“Việc đi bắt muỗi là quy định về chuyên môn. Đây là công việc rất đặc thù, có liên quan trực tiếp đến hiệu quả của công tác phòng chống bệnh sốt rét. Anh em làm công việc này rất vất vả và phải hi sinh rất nhiều do phải thức đêm để làm việc ở những nơi có mức độ lưu hành bệnh nhiều. Người làm mồi cho muỗi phải để trần, giơ chân ra cho muỗi đốt nên nguy cơ bị bệnh là rất cao và chỉ có thực tâm yêu cái nghề này mới gắn bó được. Còn nhớ năm 2006, một nhân viên của Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng vì lấy thân mình làm mồi nhử muỗi đã bị mắc sốt rét và tái nhiễm đến 3 lần. Qua đó có thể thấy, việc lấy thân mình làm mồi nhử muỗi của các cán bộ y tế rất đáng trân trọng” – Bác sĩ Phúc nhấn mạnh.
|
Các cán bộ y tế làm công tác "định loài" muỗi sốt rét bắt được tại buôn Đrăng Phốk. (Ảnh: Quang Nhật)
|
Nhiều năm trở lại đây, tỉnh Đắk Lắk không ghi nhận trường hợp bệnh nhân tử vong vì bệnh sốt rét và không có dịch sốt rét xảy ra trên địa bàn. Tuy nhiên, để tiến tới loại trừ bệnh sốt rét ra khỏi cộng đồng, bên cạnh sự nỗ lực của ngành Y tế, rất cần sự chung tay vào cuộc của các ban, ngành, đoàn thể, chính quyền địa phương và đặc biệt là ý thức thực hiện các biện pháp phòng bệnh của người dân. Có như vậy, bệnh sốt rét mới sớm được loại trừ, sức khỏe người dân mới được đảm bảo và nâng cao./.
Mai Lê
Facebook
Tweet
Mail
Google-plus
Các tin khác