SỞ Y TẾ TỈNH ĐẮK LẮK

Sơ cứu đột quỵ ban đầu: nhiều sai lầm cần tránh

20/02/2024 04:11

Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là căn bệnh rất hay gặp ở người cao tuổi. Đột quỵ nếu không biết cách xử trí ban đầu hợp lý hoặc đưa đến bệnh viện muộn, người bệnh có nguy cơ bị biến chứng và tử vong rất cao.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, cứ 6 người thì có 1 người tiềm ẩn nguy cơ bị đột quỵ. Trong đó, đột quỵ do nhồi máu não chiếm từ 80-85% các trường hợp, là tình trạng bệnh lý thường gặp ở người trên 40 tuổi, phổ biến nhất là những người có tiền sử bệnh lý đái tháo đường, tim mạch, huyết áp, hay tăng Cholesterol máu, hút thuốc lá…Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 200.000 trường hợp đột quỵ, trong đó có đến 50% trường hợp đột quỵ diễn biến xấu và tử vong. Nguy cơ xảy ra đột quỵ gia tăng theo tuổi, nghĩa là tuổi càng cao càng dễ có nguy cơ bị đột quỵ. Tại khoa Lão, Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên: trung bình một tháng khoa tiếp nhận khoảng 60 trường hợp bị đột quỵ nhưng khi trời trở lạnh thì số bệnh nhân tăng hơn. Đơn cử tháng 11 có 77 trường hợp, tháng 12 là 73 trường hợp và tháng 1 là 71 trường hợp. Đa phần bệnh nhân đến bệnh viện trong tình trạng nặng.

Theo bác sĩ Trần Xuân Nhã - Khoa Lão, Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên: đột quỵ là hiện tượng máu lên não bị gián đoạn đột ngột. Có 2 dạng đột quỵ não là nhồi máu não và chảy máu não. Cả hai đều xảy ra đột ngột. Nếu may mắn được cứu sống, bệnh nhân vẫn có nguy cơ cao mắc các biến chứng nguy hiểm như rối loạn nhận thức, mất khả năng vận động, khó khăn trong việc nói hoặc nuốt, rối loạn tâm lý. Tình trạng nặng hay nhẹ tùy thuộc vào số lượng tế bào não bị chết đi. Đột quỵ cũng là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 3 sau bệnh tim mạch và ung thư trên toàn thế giới, đứng hàng đầu về tàn tật ở người trưởng thành, là thảm họa cho bệnh nhân và gia đình người bệnh, là gánh nặng kinh tế cho toàn xã hội. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn rất nhiều người chưa thật sự hiểu biết về căn bệnh đột quỵ, có bệnh lý nền nhưng không kiểm tra sức khỏe thường xuyên và khi bị đột quỵ thì sơ cứu ban đầu không đúng khiến người bệnh bị những biến chứng nặng.

Bác sĩ Trần Xuân Nhã - Khoa Lão, Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên khám cho bệnh nhân bị đột quỵ. (ảnh: Bảo Trọng)

“Chúng tôi đã từng tiếp nhận một bệnh nhân bị đột quỵ, người nhà sơ cứu ban đầu bằng cách dùng vật sắc nhọn đâm vào 10 đầu ngón tay khiến máu chảy ồ ạt, không cầm máu được, khi chuyển đến bệnh viện mới biết bệnh nhân bị rối loạn đông cầm máu rất nặng. Mặc dù được truyền máu liên tục nhưng bệnh nhân vẫn tử vong. Ngoài ra, nhiều người có triệu chứng yếu người, nói khó…nhưng gia đình không đưa đến bệnh viện ngay lập tức mà tự ý cho bệnh nhân uống những loại thuốc kháng các loại tiểu cầu hoặc, thuốc chống đông hoặc thuốc aspirin, sau nhiều ngày thì bệnh nhân bị loét dạ dày, có trường hợp bệnh nhân bị xuất huyết não diện rộng khiến việc điều trị khó khăn hơn gấp bội, thậm chí mất thời gian vàng để cứu sống người bệnh”, bác sĩ Nhã cho biết thêm.

Ngoài những trường sơ cứu không đúng cách khi phát hiện bị đột quỵ thì còn có nhiều trường hợp chủ quan không kiểm tra sức khỏe thường xuyên để phát hiện bệnh lý nền, khi phát bệnh thì tình trạng đã chuyển biến rất nặng.

Đơn cử như trường hợp bệnh nhân Đ.H (sinh năm 1947) xã Hòa Khánh, thành phố Buôn Ma Thuột. Đang khỏe mạnh bình thường thì ông H có triệu chứng ú ớ, không nói được nên gia đình đưa ông H đến Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên để cấp cứu và được chẩn đoán bị đột quỵ. Chị Đ.T.N.N (con gái ông H) cho biết: “Từ trước đến nay bố tôi không đau ốm hay bệnh tật gì nên cũng không bao giờ đi khám bệnh định kỳ hay kiểm tra sức khỏe cho ông. Khi nhập viện, sau khi làm các cận lâm sàng, bác sĩ cho biết bố tôi bị huyết áp rất cao mà không được kiểm soát, không uống thuốc nên đó cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến bị đột quỵ”.

Tuổi càng cao càng dễ có nguy cơ bị đột quỵ. (ảnh: Bảo Trọng)

Nói thêm về tình trạng bệnh của ông H, bác sĩ Nhã cho biết: “Bệnh nhân H khi vào viện đã hôn mê sâu, tri giác xấu, không đáp ứng khi gọi hỏi. Khi chụp CT phát hiện bị xuất huyết não diện rộng, bị rung nhĩ và xuất hiện thêm nhiều biến chứng nguy hiểm, như viêm phổi nặng, xuất hiện dấu hiệu nhiễm trùng huyết. Bệnh nhân này trước đó bị cao huyết áp và bị rung nhĩ nhưng do gia đình không đưa ông đi kiểm tra sức khỏe thường xuyên nên không biết ông bị cao huyết áp và bị rung nhĩ. Mà hai bệnh lý này là nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh đột quỵ. Tại Khoa Lão, trong số những người nhập viện do đột quỵ thì có đến hơn 50% là bệnh nhân bị mắc bệnh rung nhĩ”.

Để hạn chế tối đa nguy cơ tử vong cũng như các biến chứng do đột quỵ, bác sĩ Nhã khuyến cáo, khi có các dấu hiệu: méo miệng, khó nói, líu lưỡi, nói ngọng hoặc thụt lưỡi, tay cầm nắm không được, lơ mơ, chóng mặt, đau đầu, hoa mắt, không giữ được thăng bằng, dễ té ngã…cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức để không bỏ lỡ "thời gian vàng" trong cấp cứu người bị đột quỵ, tuyệt đối không tự ý sơ cứu hoặc cho dùng bất kỳ loại thuốc nào. Với những người cao tuổi, nên đi khám định kỳ để phát hiệm sớm loại trừ những yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu, rung nhĩ... Đặc biệt, với những nhóm người hút thuốc lá, uống bia rượu, dùng các chất kích thích; người có tiền sử mắc bệnh tim mạch, huyết áp cần "đi trước một bước", tức là dự phòng, tầm soát bệnh càng sớm càng tốt để ngăn chặn, loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây bệnh. Song song đó, mọi người nên tăng cường vận động, tham gia các hoạt động thể dục, thể thao phù hợp, người cao tuổi thì nên tập những môn thể thao vừa sức như tập dưỡng sinh, yoga, đi bộ; không ăn nhiều mỡ, đồ ngọt, tinh bột; hạn chế muối; nên ăn nhiều rau, củ, quả, bổ sung vitamin… để kiểm soát cân nặng, đường huyết, tránh tăng cân, béo phì. Hơn nữa, tránh stress, xúc động, đi ngủ đúng giờ để giữ tinh thần luôn minh mẫn./.

Mỹ Hạnh