22/03/2021 10:37
Đây là chủ đề mà ai cũng tò mò muốn biết trong chiến dịch tiêm chủng đang diễn ra rầm rộ trên khắp thế giới hiện nay. Mục tiêu của chiến dịch là thiết lập một cách đầy đủ khả năng miễn dịch cho cộng đồng. Nếu đạt được, ít nhất chúng ta cũng có thể kìm chế được đại dịch.
Về nguyên tắc, cho dù đại dịch diễn ra trong bao lâu thì cuối cùng nó cũng phải kết thúc. Nguyên nhân là, đến một ngày nào đó, miễn dịch cộng đồng cũng sẽ được thiết lập, dù nhờ vaccine hay do lây nhiễm tự nhiên. Mấu chốt của vấn đề là thời gian chờ đợi để đạt được trạng thái miễn dịch cộng đồng đó, hiệu quả của nó mạnh đến mức nào và cái giá nhân mạng phải trả.
Các biến số quyết định sự hình thành miễn dịch cộng đồng hiệu quả là: (1) hiệu quả của vắc xin; (2) tuổi thọ của khả năng miễn dịch đó; và (3) khả năng xuất hiện các biến thể mới của vi rút.
Hiệu quả của vắc xin
Đây là biến số quan trọng nhất, nhưng vẫn chưa được biết đến một cách đầy đủ. Nếu công nhận hệ số lây truyền cơ bản (R0) của COVID-19 là 5,7; thì mức độ miễn dịch cộng đồng cần phải đạt được là 80%.
Dù được phát triển với một tốc độ nhanh chưa từng có, hiệu quả của các vắc xin COVID-19 đã được phê duyệt hoặc đang thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 là khoảng 60% - 95%, cao hơn một chút so với dự kiến. Để đạt được mục tiêu 80% dân số trong cộng đồng có khả năng miễn dịch thì nguồn cung vaccine phải kịp thời và chiến dịch tiêm chủng phải được hoàn thành nhanh có ý nghĩa rất quan trọng.
Cung cấp vaccine kịp thời có nghĩa quan trọng trong phòng chống dịch COVID-19
Nhưng nếu hiệu quả của vắc xin trên thực tế thấp hơn so với trong các thử nghiệm lâm sàng trước đó, thì sẽ không thể đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng như mong đợi. Đây là một viễn cảnh đáng buồn.
Tuổi thọ miễn dịch
Chúng ta không thể có được khả năng miễn dịch suốt đời đối với SARS-CoV2 bằng các loại vắc xin hiện đang sử dụng, vì vắc xin mà chúng ta nhận được bây giờ không phải là vắc xin làm từ vi rút sống giảm độc lực.
Do vậy, không thể hi vọng vào khả năng miễn dịch vĩnh viễn mà cần tập trung tìm hiểu khả năng miễn dịch đó có thể được duy trì trong bao lâu. Hiện tại, không ai biết rõ điều này một cách chắc chắn.
Khả năng miễn dịch đối với SARS-CoV2 dường như không ngắn đến mức làm chúng ta lo lắng. Bất kể khả năng miễn dịch có được do lây nhiễm tự nhiên hay nhờ tiêm chủng, độ bền của kháng thể và trí nhớ miễn dịch chống lại SARS-CoV2 của cơ thể sẽ duy trì trong vòng ít nhất 4-8 tháng. Kết quả: miễn dịch đối với SARS-CoV2 mặc dù không kéo dài suốt đời, nhưng có khả năng ngăn chặn đại dịch ở một mức độ nào đó.
Các biến thể của vi rút
Các biến thể của SARS-CoV2 đang nổi lên như một chìa khóa quan trọng trong việc xác định liệu vắc xin COVID-19 có thể thiết lập đủ khả năng miễn dịch trong cộng đồng hay không. Hiện tại, các biến thể mới vẫn tiếp tục xuất hiện. Trong đó, có những biến thể hiện đang gây lo lắng là: B.1.1.7 của Anh (VOC-202012/01); B.1.351 từ Nam Phi và biến thể Columbus Ohio.
Các biến thể SARS-CoV2 được phát hiện cho đến nay có khả năng lây truyền cao hơn các phiên bản cũ. Dù vậy, chúng vẫn có thể gây ra rắc rối khi thoát khỏi sự kiểm soát miễn dịch do có các đột biến ở protein gai. May mắn là cho đến nay, các biến thể này vẫn chưa gây tác động nghiêm trọng đến hiệu quả của các loại vắc xin COVID-19 hiện có. Đa số ý kiến đều lạc quan rằng vắc xin phù hợp với tất cả các biến thể đang lưu hành.
Tuy nhiên, khả năng xuất hiện các biến thể mới khác làm giảm hiệu quả của vắc xin vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn. Cuối cùng, một ngày nào đó, có thể sẽ xuất hiện một biến thể trơ với tất cả vắc xin hoặc kháng thể hiện có. Các biến thể Nam Phi đang củng cố sự lo lắng này. Theo một báo cáo, tác dụng của vắc xin Moderna không bị ảnh hưởng bởi biến thể từ Anh, nhưng lại giảm hiệu quả đối với biến thể Nam Phi.
Ngay cả khi chương trình tiêm chủng giúp chấm dứt đại dịch một cách hiệu quả, cũng có thể xảy ra một tình huống nghịch lý là các biến thể kháng với vắc xin được chọn lọc và sống sót. Nhưng chúng ta hiện đã có các nền tảng công nghệ sản xuất vắc xin mới như vắc xin dựa trên acid nucleic hoặc vec tơ adenovirus, nên sẽ có thể nhanh chóng phát triển thêm các loại vắc xin phù hợp để chống lại các biến thể mới nổi. Chỉ có điều, đại dịch sẽ kéo dài hơn chúng ta mong muốn.
Hiện có một số lo lắng về hiệu quả của vắc xin và tương lai của đại dịch COVID-19. Nhưng chúng ta vẫn cần phải tiêm phòng. Mặc dù không thể nói tiêm chủng là giải pháp tốt nhất, nhưng trong hoàn cảnh hiện tại bạn nên thử bất cứ điều gì còn hơn là không làm gì cả. Và dựa trên những gì đã biết cho đến hiện nay, có thể nghĩ rằng, ở một mức độ nào đó, tiêm chủng có thể góp phần kiềm chế đại dịch.
Cuối cùng, chúng ta chỉ có thể kết thúc cuộc chiến khó chịu này một cách hoàn toàn khi phát minh ra các loại thuốc kháng virus hiệu quả, đặc hiệu với SARS-CoV-2. Hiện tại, một số loại thuốc tiềm năng đang được nghiên cứu. Tính đến ngày 9/03/2021, trên toàn thế giới có hơn 301,4 triệu người đã được tiêm chủng vắc xin COVID-19. Với tốc độ tiêm chủng vắc xin COVID-19 như hiện nay (8 triệu liều vắc xin/ngày) thì thế giới cần 3,9 năm để tiêm cho 75% dân số thế giới đủ 2 liều vắc xin. Do vậy, mỗi người dân cần nâng cao nhận thức, thực hiện tốt thông điệp 5K (khẩu trang-khử khuẩn-khoảng cách- không tụ tập- khai báo y tế) để phòng chống dịch COVID-19 là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
BS Võ Minh Thành (BVĐK vùng Tây Nguyên)
Nguồn ảnh: internet
Facebook
Tweet
Mail
Google-plus
Các tin khác