06/04/2020 03:20
Gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng đã đưa những tin tức đáng mừng về việc có thể sớm tìm ra phương thuốc điều trị COVID-19, điều mà cả nhân loại đang mong chờ. Tuy nhiên, ngay từ khi dịch đang còn hoành hành ở Trung Quốc, các nghiên cứu về vấn đề này cũng đã được ráo riết thực hiện và công bố trên các tạp chí y khoa chuyên ngành.
Việc tìm kiếm và nghiên cứu thuốc điều trị bệnh Covid-19
là điều mà cả nhân loại đang mong chờ (nguồn: Internet)
Châu Âu và Bắc Mỹ giờ đây cũng đang làm tương tự. Ngày 22/3/2020, Viện Nghiên cứu sức khỏe và y học quốc gia Pháp (INSERM) thông báo Châu Âu bắt đầu tiến hành một thử nghiệm lâm sàng (clinical trial) gồm 3.200 bệnh nhân ở 8 nước (Bỉ, Pháp, Đức, Lucxembourg, Hà Lan, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Anh) nhằm đánh giá 4 phương thức điều trị COVID-19 tiềm năng nhất bao gồm các loại thuốc: (1) Remdesivir; (2) Lopinavir and Ritonavir; (3) Lopinavir, Ritonavir và Interferon β (INF-β); (4) Hydroxychloroquine [1]. Ở Mỹ cũng đang có những nghiên cứu tương tự [2]. Chúng ta hãy điểm qua những cập nhật về các thuốc kể trên.
1. Remdesivir
Remdesivir là một trong những thuốc nhiều hứa hẹn nhất trong cuộc chiến chống COVID-19. Remdesivir có hoạt tính kháng virus phổ rộng, chống lại filovirus, paramyxovirus, pneumovirus và các coronavirus gây bệnh, như SARS-CoV và MERS-CoV [3]. Remdesivir ức chế sự nhân lên của virus thông qua việc chấm dứt sớm quá trình phiên mã RNA và có hoạt tính kháng SARS-CoV-2 in-vitro [4]. Các thí nghiệm trên động vật [5] đã chỉ ra rằng Remdesivir có thể làm giảm tải lượng virus trong nhu mô phổi của chuột bị nhiễm MERS-CoV, cải thiện chức năng và làm giảm các tổn thương bệnh lý ở phổi.
Trường hợp mắc COVID-19 đầu tiên tại Washington, Hoa Kỳ có viêm phổi tiến triển đã được Holshue et al. [6] điều trị bằng Remdesivir tĩnh mạch vào ngày 7 sau khi nhập viện. Sau đó, tình trạng bệnh nhân đã được cải thiện rõ rệt mà không có tác dụng phụ nào đáng kể. Đáng chú ý, xét nghiệm SARS-CoV-2 bằng Real-Time RT-PCR trong bệnh phẩm tỵ-hầu và khẩu-họng vẫn dương tính sau 4 ngày sử dụng Remdesivir. Nhưng các tác giả cũng ghi nhận xu hướng tải lượng virus giảm dần và trở nên âm tính vào ngày thứ 7 sau điều trị. Vẫn còn quá sớm để kết luận về tác dụng kháng virus trực tiếp của Remdesivir, nhưng thực sự nó cho thấy hiệu quả điều trị đầy hứa hẹn của thuốc này.
Để đánh giá hiệu quả và độ an toàn của thuốc ở bệnh nhân mắc COVID-19, một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên phase III có nhóm chứng là giả dược, mù đôi, đa trung tâm đã được bắt đầu vào ngày 5/02/2020 tại Trung Quốc [7]. Bệnh nhân tham gia thử nghiệm được điều trị với liều khởi đầu 200 mg Remdesivir và tiếp theo là 100 mg trong 9 ngày liên tiếp qua đường truyền tĩnh mạch. Bệnh nhân trong nhóm chứng được điều trị bằng giả dược cùng liều. Dự kiến thử nghiệm sẽ kết thúc vào cuối tháng 4/2020.
2. Lopinavir and Ritonavir
Một phương thức tiềm năng khác là sử dụng kết hợp các thuốc điều trị HIV ức chế protease: Lopinavir và Ritonavir. Nếu sử dụng đơn độc để chống SARS-CoV-2, Lopinavir chỉ có hoạt tính khiêm tốn [8]. Nhưng khi kết hợp với Ritonavir, sinh khả dụng của chúng sẽ tăng lên nhất là khi có thêm Interferon β (INF-β). Giống như Chloroquine/Hydroxychloroquine, điều làm cho Lopinavir-Ritonavir hấp dẫn là thuốc đã có sẵn trên thị trường, có thể mở rộng quy mô sản xuất và kê đơn được ngay. Trong thực tế, có một số báo cáo trường hợp và loạt trường hợp trong đó hợp chất này được sử dụng để điều trị COVID-19.
Tuy nhiên, một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng (RCT) trên 199 bệnh nhân COVID-19 ở Trung Quốc [9] đã không cho thấy hiệu quả của thuốc so với các biện pháp điều trị thông thường khác. Nguyên nhân có thể là: Thứ nhất, các tác giả đã chọn một mẫu nghiên cứu đặc biệt thách thức. Bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu đã ở vào giai đoạn muộn và có những tổn thương mô đáng kể, bằng chứng là chức năng phổi đã bị tổn thương và tỷ lệ tử vong tới 25% trong nhóm chứng. Ngay cả các thuốc có hoạt tính cao cũng chỉ có hiệu quả hạn chế trong viêm phổi tiến triển. Thứ hai, Lopinavir đơn thuần không có tác dụng mạnh đối với SARS-CoV-2. Nồng độ cần thiết để ức chế sự nhân lên của virus tương đối cao so với nồng độ trong huyết thanh ở những bệnh nhân được điều trị bằng Lopinavir kết hợp Ritonavir. Hiện tai, chúng ta chỉ có những hiện biết ít ỏi về nồng độ của thuốc trong các mô mà SARS-CoV-2 đang sao chép [10].
3. Chloroquine và Hydroxychloroquine
Chloroquine là thuốc dùng để dự phòng và điều trị sốt rét. Hydroxychloroquine được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống và loạn chuyển hóa pocphirin biểu hiện da muộn (porphyria cutanea tarda). Cả hai loại thuốc này đều có hoạt tính in vitro chống lại SARS-CoV, SARS-CoV-2 và các Coronavirus khác. Đối với SARS-CoV-2, Hydroxychloroquine có hiệu lực cao so với Chloroquine [4], [11], [12].
Một nghiên cứu ở Trung Quốc điều trị COVID-19 bằng Chloroquine cho thấy có lợi ích lâm sàng và virus học hơn so với nhóm so sánh. Và Chloroquine hiện được xem là loại thuốc kháng virus khuyên dùng để điều trị COVID-19 tại Trung Quốc [13]. Mặc dù các dữ liệu nghiên cứu in-vitro hiện còn rất hạn chế và phần lớn có tính giai thoại, nhưng ở một số quốc gia Chloroquine hoặc Hydroxychloroquine vẫn được khuyến nghị dùng điều trị cho bệnh nhân COVID-19 phải nhập viện. Cả Chloroquine và Hydroxychloroquine đều tương đối an toàn. Tuy nhiên, nhiễm độc cơ tim (hội chứng QT kéo dài) là mối quan tâm chính khi sử dụng kéo dài các thuốc này cho những bệnh nhân có rối loạn chức năng gan, thận hoặc ức chế miễn dịch.
Do có hoạt tính in-vitro cao trong việc chống lại SARS-CoV-2 và tính khả dụng rộng rãi hơn so với Chloroquine,
Hydroxychloroquine đã được sử dụng cho bệnh nhân COVID-19 phải nhập viện ở nhiều quốc gia, kể cả Hoa Kỳ. Một nghiên cứu nhỏ [14] báo cáo rằng Hydroxychloroquine dùng đơn độc hoặc kết hợp với Azithromycin đã làm giảm tải lượng SARS-CoV-2 ở đường hô hấp trên so với nhóm chứng (không ngẫu nhiên). Nhưng báo cáo này không đánh giá lợi ích lâm sàng của thuốc. Hydroxychloroquine và Azithromycin có liên quan đến việc kéo dài QT nên thận trọng khi xem xét sử dụng cho những bệnh nhân có các bệnh mãn tính như suy thận, bệnh gan, hoặc những người đang dùng các loại thuốc có thể tương tác với chúng để dẫn đến rối loạn nhịp tim.
Hydroxychloroquine hiện đang được nghiên cứu trong các thử nghiệm lâm sàng điều trị dự phòng trước hoặc sau phơi nhiễm với SARS-CoV-2, cũng như điều trị bệnh nhân mắc COVID-19 nhẹ, trung bình và nặng. Tại Hoa Kỳ, một số thử nghiệm lâm sàng về Hydroxychloroquine để điều trị dự phòng hoặc nhiễm SARS-CoV-2 đã được lên kế hoạch và sẽ sớm được đăng ký. Thông tin thêm về các thử nghiệm này có thể tìm thấy tại: https://clinicaltrials.gov/
Hiện tại chưa có bất kỳ dữ liệu nào từ các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng (RCT) để hướng dẫn việc sử dụng, liều lượng hoặc thời gian sử dụng Hydroxychloroquine trong điều trị dự phòng hoặc điều trị nhiễm SARS-CoV-2. Mặc dù liều lượng và thời gian tối ưu của Hydroxychloroquine trong điều trị COVID-19 vẫn chưa được biết, một số bác sĩ lâm sàng ở Hoa Kỳ đã báo cáo liều Hydroxychloroquine khác nhau như: (1) 400mg x 2 lần vào ngày đầu tiên, sau đó 400mg/ngày x 5 ngày tiếp theo; (2) 400mg x 2 lần vào ngày đầu tiên, sau đó 200mg x 2 lần trong 4 ngày; (3) 600mg x 2 lần vào ngày đầu tiên, sau đó 400mg/ngày trong 4 ngày tiếp theo [2].
Tài liệu tham khảo
1. https://presse.inserm.fr/en/launch-of-a-european-clinical-trial-against-covid-19/38737/?fbclid=IwAR33L5C9vgSE3-rbOhHitFE1OZLVwFlag0Uug2fpL-ATkwhjWlcAGW2-GEU
2. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/therapeutic-options.html?fbclid=IwAR1I0ZhMY7stgBvWWQ4Zi4rSuxM-GvPkcl7BQbFg9aAc5sKwngS9oPbiWeg
3. Sheahan TP, Sims AC, Graham RL, et al. Broad spectrum antiviral GS-5734 inhibits both epidemic and zoonotic coronaviruses. Sci Transl Med. 2017 Jun 28;9(396).
4. Wang M, Cao R, Zhang L, et al. Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro. Cell Res. 2020 Mar;30(3):269-271.
5. Sheahan TP, Sims AC, Leist SR, et al. Comparative therapeutic efficacy of remdesivir and combination lopinavir, ritonavir, and interferon beta against MERSCoV. Nat Commun. 2020; 11:222.
6. Holshue ML, DeBolt C, Lindquist S, et al. First case of 2019 novel coronavirus in the United States. N Engl J Med. 2020.
7. Dong L, Hu S, Gao J. Discovering drugs to treat coronavirus disease 2019 (COVID-19). Drug Discov Ther. 2020;14(1):58-60.
8. Sheahan TP, Sims AC, Leist SR, et al. Comparative therapeutic efficacy of remdesivir and combination lopinavir, ritonavir, and interferon beta against MERS-CoV. Nat Comm 2020; 11: 222.
9. Cao B, Wang Y, Wen D, et al. A trial of lopinavir–ritonavir in adults hospitalized with severe Covid-19. N Engl J Med. 2020 Mar 18.
10. Baden LR, Rubin EJ. Covid-19 - The Search for Effective Therapy. N Engl J Med. 2020 Mar 18.
11. Colson P, Rolain JM, Lagier JC, et al. Chloroquine and hydroxychloroquine as available weapons to fight COVID-19. Int J Antimicrob Agents. 2020 Mar 4:105932.
12. Yao X, Ye F, Zhang M, et al. In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2). Clin Infect Dis. 2020 Mar 9. pii: ciaa237.
13. Gao J, Tian Z, Yang X. Breakthrough: Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies. Biosci Trends. 2020 Mar 16;14(1):72-73.
14. Gautret P, Lagier J, Parola P, et al. Hydroxychloroquine and azithromycin as a treatment of COVID-19: results of an open-label non-randomized clinical trial. Int J Antimicrob Agents. 2020 Mar 20:105949.
Bs. Võ Minh Thành (BV ĐK vùng Tây Nguyên)
Facebook
Tweet
Mail
Google-plus
Các tin khác